Hij had hulp nodig, geen kogels

Mateusz was niet de eerste die omkwam door disproportioneel politiegeweld. Remon Kalloe, Mitch Henriquez, Sammy Baker en nog vele anderen gingen hem voor. Yazan al Madani bijvoorbeeld, op 27-jarige leeftijd acht keer beschoten terwijl hij in een psychose verkeerde. Of Mitchel Winters, ook in verwarde toestand, en op 21-jarige leeftijd zeven keer beschoten door drie agenten. Akef Ibrahimi noemt ze allemaal in zijn speech tijdens de herdenking van Mateusz en komt tot een conclusie: mannen met een migratieachtergrond die onbegrepen gedrag vertonen zijn overmatig aanwezig in de sterfgevallen door politiegeweld.

Herdenking

Het was een emotionele en krachtige herdenking aan de Rotterdamse Coolsingel, met steun van Het Actiefonds. In speeches van de vader, een vriendin, de advocaat van de familie, en van de organisator Ibrahimi. Er werd afgesloten met het leggen van bloemen en twee indrukwekkende minuten van stilte.

De toespraken riepen op tot gerechtigheid en vervolging van de beulen die Mateusz hadden vermoord. Op GoFundMe kunnen mensen geld doneren aan de familie om de juridische kosten te dekken. Verdriet en onbegrip voerde de boventoon. Zoals de vriendin Claudia het verwoordde:

“Waarom heeft de politie Mateusz zo hard aangepakt, waarom is er een taser ingezet op iemand die geen wapens had en bovenal in psychische toestand verkeerde, waarom kon de politie een persoon met psychische problemen niet herkennen, daar hadden ze immers voor getraind moeten worden?”

Vervolging

De agenten die betrokken waren bij de dood van Mateusz, konden oktober vorig jaar alweer terug naar hun werk, sommigen zelfs in dezelfde functie. Maar gelukkig werd vorige maand bekend gemaakt dat het Openbaar Ministerie heeft besloten acht agenten te vervolgen voor de dood van Mateusz. Het is al wat, hoewel we nog het vonnis zullen afwachten om te weten of het recht zal zegevieren.

Want incidenten als deze spelen zich niet af in een vacuüm. De politie heeft de laatste jaren steeds meer ruimte en middelen gekregen om met geweld de orde te handhaven, zoals bijvoorbeeld de wet uit 2022 die het gebruik van tasers toestaat. Dit uitbreidende geweldsmonopolie gaat hand in hand met juridische onverantwoordelijkheid wanneer politieoptreden tot dodelijke gevolgen leidt.

De vervolging van Mateusz’s daders vormt daarop een uitzondering: volgens onderzoek van Control Alt Delete gaat het OM slechts in één procent van de aangiften over tot vervolging. Tussen 2016 en 2019 zijn er maar vier agenten beboet voor overmatig politiegeweld, en geen enkele is vervolgd voor discriminatie. Voor context: in 2019 alleen al rapporteerde de politie 24 duizend gevallen van geweldstoepassing. Dat aantal is in de jaren daarop gestegen tot nagenoeg 35 duizend.

Politiegeweld is een structureel probleem met duidelijke racistische aspecten. Het Actiefonds wil niet alleen rechtvaardigheid voor de nabestaanden van Mateusz, maar zet zich in voor een wereld waarin politiegeweld zonder verantwoording überhaupt niet getolereerd wordt.