Middelbare scholier Noa (17 jaar) liep een dagje mee op het Het Actiefonds-kantoor en schreef een artikel over het nut van directe actie.

‘Iedere actie is een beginpunt en daar ligt haar waarde’

Als we echt iets willen zien veranderen, moeten we die verandering zelf in gang zetten. Protest en directe actie zijn hiervoor goede middelen. Er is allereerst het concrete, tastbare effect van een actie. Maar een actie laat ook zien dat er tegenstand is. Het laat zien dat er een andere mening bestaat dan de heersende status quo.

Media

Hoe negatief sommige media acties ook zullen wegzetten, ze krijgen wel de aandacht die ze verdienen en op deze manier bereikt de oorspronkelijke boodschap ook kritische mensen, die in staat zijn vraagtekens te zetten bij alles wat zij zien of horen. Zonder een tegengeluid tegen wie of wat dan ook, stagneert de hele boel en komen we nergens meer.

Risicofactor van de democratie

In die zin zijn demonstraties dus essentieel voor het bestaan van een democratie. Democratie kent namelijk ook een risicofactor. In de democratie draait alles om meerderheden. Iedereen krijgt in theorie de kans om zijn of haar stem te laten horen in het debat, waarna er een besluit wordt genomen door te stemmen. De meerderheid wint, want dat is immers hoe de democratie werkt.

Maar als de standpunten van de minderheid – zelfs al is zij 49 procent – niet meegenomen worden in de keuzes die gemaakt moeten worden, is er vaak geen andere optie dan de straat op te gaan en de samenleving zelf te laten zien hoe groot ook de belangen van de minderheid zijn. Je laat zien dat je achter je idealen staat; dat je het niet tolereert dat er zo veel mensen onnodig gedupeerd raken. In het beste geval laat je de mensen die beslissingen nemen over jou en mensen om je heen weten dat ze niet almachtig zijn en zich ook niet zo hoeven te gedragen.

Alternatieven

Iedere actie is een beginpunt en daar ligt haar waarde. Het gaat om inspiratie van anderen en zo het indirect verbeteren van de maatschappij. Acties laten zien dat alternatieven bestaan en dat er niet vertrouwd hoeft te worden op de al bekende weg. Dit alles neemt natuurlijk niet weg dat langdurige initiatieven geen nut hebben. Integendeel zelfs.

Langdurige protesten versus directe acties

Het is echter wel zo dat deze langdurige projecten stilletjes aan de kant geschoven kunnen worden en dat is met een directe actie niet zo. Juist daarom gaan deze twee vormen van protest zo goed samen. Op de achtergrond draait de langzame variant, die constructief een nieuwe maatschappij of een nieuwe kijk tot stand probeert te brengen, terwijl de directe actie de wereld het bestaan van deze beweging kenbaar maakt. Ze zijn bijna afhankelijk van elkaar. Zonder een concrete actie verdwijnt de langzame verandering op de achtergrond en zonder deze beweging is de directe actie bijna inhoudsloos. Achter iedere actie zit namelijk een ideaal. Er staan mensen achter die het beste voor hebben met de wereld en deze mensen houden het niet bij één protest, maar hebben deze kijk vaak als rode draad door hun leven. Zij zijn de concrete actie én de langzame verandering.

Gelijkwaardigheid

Welke kant de wereld ook op gaat, zij kan niet zonder verandering. Laten we de verandering dan tenminste een positieve hoek in sturen. Laten we gaan staan voor tolerantie, constructiviteit, en een samenleving die handelt vanuit een menslievend perspectief. Er moet meer aandacht komen voor mensen die het zwaar hebben, over de hele wereld en de middelen die wij hier als wereld hebben moeten we gezamenlijk inzetten. Gelijkwaardigheid betekent het recht om mens te zijn en een waardig leven te kunnen leiden: dit geldt overigens niet alleen voor mensen, maar ook voor dieren, planten en de grond waarop we leven.

Er moet misschien nog een heleboel veranderen in de manier waarop wij als mensen met elkaar samenleven en naar de wereld kijken. Dat is misschien een beetje lastig te realiseren, maar het is wel iets moois om van te dromen en je sterk voor te maken!

Het jaar 2018 staat in het teken van het 50-jarig bestaan van Het Actiefonds. Daarom duiken wij de archieven in! Én kijken we vooruit. Voor dit jubileum reflecteren we op 50 jaar activisme middels directe acties.

We gaan ons richten op manifestaties, campagnes en acties die verandering hebben gebracht in politiek, maatschappelijk of economisch opzicht. Acties die laten zien hoe belangrijk het is om de straat op te gaan en je idealen te verdedigen. Denk bijvoorbeeld aan de acties tegen de illegale confectiearbeiders in de jaren 80, of de acties tegen kernenergie in de jaren 90.

De laatste jaren komt er weer meer aandacht voor ‘direct actievoeren’. Denk daarbij aan demonstraties, het kraken van leegstaande panden, bezettingen, het oprichten van alternatieve vrijplaatsen of het doen van sit-ins. Dit zag je bijvoorbeeld al bij de Maagdenhuisbezetting in 2015. En sinds het aantreden van Trump en de aantrekkende verrechtsing van Europa komt nog meer het besef dat er écht iets gedaan moet worden. De tendens is: de tijd van praten is voorbij, er moet nu actie worden ondernomen. Voor het straks te laat is. In steeds grotere getale komen mensen bijeen, mooie voorbeelden zijn klimaatkampen of de wereldwijde Women’s March.

Waarom middels directe actie? Omdat Het Actiefonds gelooft in de mobiliserende, inspirerende en veranderende werking van directe acties. Zoals antropoloog en activist David Graeber zei tijdens de Maagdenhuisbezetting van 2015:

“In tegenstelling tot wat vaak gesteld wordt, is directe actie de beste methode die je kunt bedenken. Directe actie ondernemen door bijvoorbeeld een gebouw als dit (Maagdenhuis, red.) te bezetten, doet ons beseffen dat er alternatieven zijn op de bestaande situatie. Het doet ons nadenken over hoe we onszelf en de samenleving willen organiseren. Het leidt tot reflectie. Wanneer mensen experimenteren beseffen ze plots dat er veel meer mogelijk is dan ze aanvankelijk dachten.”

Directe acties leiden tot verandering

Actiefonds Het Actiefonds steunt al 50 jaar sociale bewegingen die door middel van directe acties strijden voor een groene, rechtvaardige en solidaire wereld. De 50 jaar steun aan actiegroepen en de hernieuwde aandacht voor directe acties maken het een goed moment om te reflecteren op deze vorm van activisme. En om vooruit te kijken. Wat kunnen we leren uit het verleden? En wat kunnen we daaruit meenemen naar toekomstige acties? Hoe kunnen we daadwerkelijk nieuwe perspectieven creëren, werken aan een eerlijkere wereld en een verschil maken?

Discussieer met ons mee op vrijdag 30 maart in Pakhuis de Zwijger. Kijk voor meer informatie op de website van Pakhuis de Zwijger en reserveer direct een plekje!

Heb jij ervaringen, verhalen of beeldmateriaal van één van de acties gesteund door Het Actiefonds? Deel ze dan met ons via: willeke@hetactiefonds.nl

Foto: Affiche uit 1978

Een kleine twee jaar geleden steunde Het Actiefonds de Zone a Défendre (ZAD): een groot bezet gebied dichtbij Nantes. Alternatieve boeren en sympathisanten houden daar al sinds 2010 een groot gebied met natuur en landbouwgrond bezet, om de bouw van een vliegveld te voorkomen. En dat heeft haar vruchten mogen afwerpen. Want in januari van dit jaar kondigde de Franse regering eindelijk de stopzetting van het luchthavenproject Notre-Dame-des-Landes aan. In februari is het project definitief nietig verklaard. Een historische overwinning! De langdurige, vastberaden en diverse beweging van de ZAD-istes heeft dit mogelijk gemaakt. Het Actiefonds is heel blij dat wij hier deel van mochten uitmaken. Wel is het zo dat er nog steeds met ontruiming wordt gedreigd. De actievoerders krijgen tot 30 maart de tijd om vrijwillig weg te gaan. Maar of zij zomaar hun woon- en leefgebied gaan opgeven is nog maar de vraag.

​ING Bank is de meest klimaatschadelijke bank van Nederland. Zo financierde ING onder andere de aanleg van de omstreden Dakota Access Pipeline in de Verenigde Staten. Deze pijplijn loopt dwars door het reservaat van de inheemse Standing Rock Sioux bevolking, waardoor hun leefomgeving en drinkwater in direct gevaar komen. Na vele protesten besloot ING de investering terug te trekken.

Tijd voor verandering

Maar ING investeert nog steeds in controversiële wapenhandel en veehouderijen die dierenwelzijn niet hoog in het vaandel hebben staan. Op het gebied van gendergelijkheid investeren ze juist weer helemaal niet: binnen de bank is er geen garantie op gelijke beloningen en geen zero-tolerance beleid tegenover genderdiscriminatie. Het Actiefonds is dan ook heel opgelucht te kunnen melden dat onze rekening bij deze ‘foute bank’ wordt opgezegd!

Waarom nu pas?

Geheel terecht ontvingen wij meermaals vragen van donateurs over onze bankkeuze. Want waarom bankierde Het Actiefonds eigenlijk nog bij een bank als ING? Dat had vooral praktische redenen. Tot voor kort konden duurzame banken ons niet alle zakelijke diensten bieden die wij nodig hebben voor het ontvangen en verwerken van giften. Onze financiële buffer was al ondergebracht bij een duurzame bank (ASN Bank); de lopende bankzaken helaas dus nog niet. Maar daar komt nu verandering in!

Triodos Bank

Momenteel zijn wij bezig met de overstap naar Triodos Bank. Triodos Bank is één van de meest duurzame banken ter wereld en we zijn dan ook zeer verheugd onze bankzaken bij hen onder te brengen. Binnenkort ondertekenen we het incassocontract en is de overstap echt rond. Wanneer wij ons nieuwe rekeningnummer in gebruik nemen, zullen wij je hiervan op de hoogte stellen!

Investering FMO in omstreden damproject

Sinds de coup van 2009 is Hondurese regering druk bezig om buitenlands kapitaal aan te trekken. Met een extreem repressief beleid drukt Honduras alle kritische geluiden de kop in. De Nederlandse bank FMO leek dit niet te deren en investeerde desondanks 13,6 miljoen euro in de bouw van de hydro-elektrische dam Agua Zarca in de Gualcarque rivier. Dit project heeft desastreuze gevolgen voor de inheemse Lenca bevolking, aan wie de rivier en het omliggende land toebehoort. Burgerbeweging COPINH komt op voor de rechten van de Lenca bevolking en vecht al jaren tegen de komst van de dam.

Activisme levensgevaarlijk

Opkomen voor je rechten is in Honduras niet zonder gevaar. Sinds de coup zijn er al zeker 124 activisten vermoord. Zo ook activiste Berta Cáceres, een goed contact van Het Actiefonds. Als oprichter van COPINH streed zij tegen de Agua Zarca-dam. Na jaren van doodsbedreigingen en staatsvervolging werd Berta Cáceres op 2 maart 2016 doodgeschoten. Cáceres’ is vermoord omdat zij zich uitsprak tegen de bouw van de dam: zij bleek hierdoor op de hitlijst van het leger terecht te zijn gekomen. Niet veel later werden ook haar collega’s Nelson Garcia en Lesbia Urquia vermoord. Berta Zuniga Cáceres nam het stokje van haar moeder over en wordt nu ook bedreigd. Begin juli 2017 wist zij ternauwernood te ontsnappen aan een gewapende aanval.

Strijd is nog niet voorbij

Twee weken na de bedreiging van Berta Zuniga Cáceres maken FMO en Finn Fund nu bekend dat zij voor nu stoppen met de financiering van het damproject. Dit is een grote doorbraak, maar helaas is de strijd nog niet gestreden. In een statement laat FMO weten een dialoogproces te willen starten om te beslissen of de dam er gaat komen of niet. COPINH heeft al meerdere malen afgeraden een dergelijk dialoogproces op te starten, omdat de gevaren nog steeds te groot zijn. De aanwezigheid van huurmoordenaars en belanghebbende partijen die geweld niet schuwen zorgt ervoor dat een open en eerlijke dialoog onmogelijk is. Een dialoogproces waarin opnieuw beslist wordt over de bouw van de dam zal de onderdrukking van activisten nog meer verergeren. FMO negeert de gevaren en probeert op deze manier alsnog waar voor hun investering te krijgen.

Het Actiefonds blijft deze activisten helpen in hun belangrijke en gevaarlijke strijd voor rechtvaardigheid. Steun hen ook met een donatie!

Nederlandse betrokkenheid

Maar liefst 33 keer werd Berta Cáceres met de dood bedreigd. Ze was zich bewust van het feit dat haar leven in serieus gevaar verkeerde. Toch koos Berta ervoor zich te blijven verzetten tegen de bouw van de Agua Zarca stuwdam: een megaproject dat het leefgebied van de Lenca-gemeenschap ernstig bedreigt. De Nederlandse ontwikkelingsbank FMO heeft een flinke vinger in de pap: zij investeren namelijk met maar liefst 15 miljoen euro in het stuwdamproject. In 2014 werden er al kamervragen gesteld aan minister Ploumen (buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking) over het omstreden project en de betrokkenheid van FMO.

Bitter succes

Nog geen twee weken na de moord op Berta werd een tweede COPINH-lid vermoord: Nelson Garcia – vader van vijf kinderen – moest zijn activisme met de dood bekopen door vier kogels in zijn gezicht. Hij streed net als Cáceres tegen de bouw van de stuwdam. Naar aanleiding van deze tweede moord beloofde FMO zich terug te trekken uit het project. Een bitter succes, zo leek het. Maar tot op de dag van vandaag is er nog steeds geen publiek statement naar buiten gebracht.

Emotioneel protest

Op 22 april organiseerde Het Actiefonds in samenwerking met onder andere BankTrack en TNI (Transnational Institute) een protest tegenover het FMO hoofdkantoor in Den Haag. Het Actiefonds-medewerker Doron Joles was erbij: als coördinator van de Latijns-Amerika sectie fungeert hij als link tussen de regio-specialisten van de sectie en de Nederlandse NGO’s. Ook de 25-jarige dochter van Berta was hierbij aanwezig. Het protest was zowel een krachtig geluid tegen FMO, als een herdenkingsbijeenkomst voor Berta. ‘Samen met de coalitie van NGO’s hebben we een zeer sterke mediacampagne gevoerd’, vertelt Doron. ‘Zo is er na de demonstratie ook een mooi interview met de dochter van Berta in de Volkskrant verschenen.’

Valse beloftes

Ironisch genoeg was de Agua Zarca dam in de Gualcarque rivier een belofte aan de Lenca. Duurzame watervoorziening en werkgelegenheid: het zou de Lenca zogenaamd vooral voordelen bieden. Maar niets is minder waar, weten we nu. Het project is een totale inbreuk op hun manier van leven. De heilige rivier is een bron van leven voor de Lenca. Er is nooit enige consultatie geweest over de bouw van de dam. Op een dag verschenen plotseling de vrachtwagens: het begin van een strijd die levens zou gaan kosten. In gesprekken met COPINH belooft FMO beterschap: er zou een missie worden gestuurd om de situatie in Honduras te onderzoeken. Maar de bouw gaat ondertussen onverminderd door.

Onzekere toekomst

Tomás Gómez, de huidige coördinator van COPINH, stelt dat de Nederlandse overheid haar verantwoordelijkheid niet neemt. ‘FMO zegt wel uit het project te stappen, maar er staat nog niets op papier.’ Doron vermoedt dat FMO zich uiteindelijk wel zal terugtrekken: ‘helaas is het probleem daarmee nog niet opgelost. Er zou bijvoorbeeld een andere financier kunnen komen voor de bouw van de dam. Er is al veel leed veroorzaakt en daar zal niets van worden gecompenseerd.’ Doron hoopt dat er een zinvolle dialoog zal ontstaan in de regio, geïnitieerd door de Nederlandse overheid. ‘Het zou mooi zijn als de betrokken dorpen samen tot een plan voor hun ontwikkeling komen. Maar wie dat gaat uitvoeren, is onduidelijk. Al met al een onzekere toekomst voor de Hondurese boeren…’

Wil je de strijd van de Lenca steunen? Dat kan met een donatie!

Oproep tot gerechtigheid

Internationaal klinkt nu de oproep voor onafhankelijk onderzoek naar de moord op Berta Cáceres, die door de Hondurese politie gelijk werd afgedaan als een roofmoord. Zo bracht de Nederlandse ambassadeur een bezoek aan Honduras en sprak ze met leden van COPINH, de familie van Berta, en de Hondurese minister van Buitenlandse Zaken, die plechtig beloofde dat er grondig onderzoek gedaan zou worden.

De internationale missie ‘Justicia para Berta’ bezocht eveneens het land, maar concludeerde dat de Hondurese overheid juist geen enkele moeite doet om transparant naar buiten te treden over de zaak. De Mexicaanse milieuactivist Gustavo Castro Soto – overlevende van de aanslag op Berta en de enige getuige – is door de autoriteiten verboden het land te verlaten en heeft zich verscholen in de Mexicaanse ambassade om zijn eigen veiligheid te garanderen.

De criminalisatie van COPINH

Terwijl de tijd verstrijkt, lijkt de kans op gerechtigheid voor de familie van Berta en COPINH te krimpen. Men heeft geen enkel vertrouwen in de Hondurese politie, die de leden van COPINH behandelt alsof ze verdachten zijn. De coördinator van de organisatie, Tomás Membreño, heeft de begrafenis van Berta maar deels kunnen bijwonen: net als andere leden van de beweging is hij dagen achter elkaar verhoord, tot wel 12 uur achter elkaar.

Terwijl COPINH wordt gecriminaliseerd met betrekking tot de moord op haar eigen leider, is er geen enkele aanwijzing dat de mensen die Berta eerder bedreigd hebben zijn gearresteerd of verhoord. Als zelfs de materiële daders niet gevonden worden, blijven de opdrachtgevers van deze laffe aanval voorgoed uit het zicht.

FMO’s verantwoordelijkheid

FMO’s beslissing om haar investeringen in Honduras te bevriezen is een belangrijke eerste stap. Maar Berta werd al jarenlang bedreigd en met haar vele andere milieu, land- en mensenrechtenactivisten in Honduras. De Hondurese mensenrechtensituatie heeft FMO er nooit van weerhouden zaken te doen met een oligarchie, die door het gebruik van terreur de macht behoudt en daarmee enorme ongelijkheid in stand houdt. Daarnaast heeft de bank de talloze alarmerende signalen met betrekking tot het Agua Zarca-project jarenlang actief genegeerd, om haar investeringsagenda niet in gevaar te brengen.

FMO heeft haar investering in het project nog steeds niet teruggetrokken en blijft het project publiekelijk verdedigen, met als argument dat het project ontwikkeling zou brengen en dat het steun zou hebben van de lokale bevolking. Men heeft nu voorgesteld om, ‘wanneer de veiligheidssituatie het toelaat’, een bezoek te brengen aan Honduras en zodoende alle lopende investeringen te evalueren. De veiligheidssituatie is de afgelopen jaren nooit goed geweest en dit zal ook niet zomaar veranderen. Daarnaast is het nog maar de vraag hoe de bank met één kort bezoek een grondige evaluatie van tenminste tien investeringen kan uitvoeren.

Hoe verder?

Hoewel Honduras nu internationaal in de belangstelling staat, is er op de grond niets veranderd. De Hondurese overheid lijkt immuun voor kritiek van buitenaf en er heerst een klimaat van angst onder activisten: als men Berta kan vermoorden en er straffeloos mee weg kan komen, is niemand nog veilig. De Hondurezen zijn dan ook bang dat de vervolging zal toenemen, en de investeringskraan van FMO opnieuw open gaat, zodra de internationale aandacht voor Honduras weer verslapt.

In de maanden voor haar dood bereidde Berta zich voor op een reis naar Nederland en Finland om met de betrokken banken te spreken en om aandacht te vragen voor haar strijd. Nu is het te laat, maar een bezoek aan Europa is mogelijk nog steeds nodig om de banken te overtuigen zich volledig terug te trekken uit het ‘project des doods’, zoals Agua Zarca ondertussen bestempeld is in Honduras. Het Actiefonds zet alle zeilen bij om COPINH bij te blijven staan in haar strijd voor gerechtigheid.

Doodsbedreigingen

Berta werd meerdere malen met de dood bedreigd en wist dat haar leven gevaar liep. Toch koos Berta ervoor zich te blijven verzetten tegen de bouw van de Aqua Zarca stuwdam die het leefgebied van haar volk, de Lenca indianen zal vernietigen.

Omstreden investeringen door Nederlandse ontwikkelingsbank

De Nederlandse ontwikkelingsbank FMO investeert in het omstreden stuwdamproject. Hierover werden in 2014 kamervragen gesteld aan minister Ploumen (buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking).

Berta Caceres en Het Actiefonds

Het Actiefonds steunt de strijd van Berta en de Lenca indianen om de bouw van de dam te stoppen. Zo zijn de antwoorden op de Kamervragen door Het Actiefonds vertaald in het Spaans zodat men in Honduras de officiële Nederlandse argumentatie kan lezen. Op deze manier kunnen zij zich inhoudelijk beter verweren tegen het bataljon advocaten dat de Nederlandse belangen verdedigt. Samen met andere Nederlandse organisaties wordt er ook gewerkt aan een officiële klacht tegen FMO.

Berta, we zetten je strijd voort!