Het Actiefonds is opgericht in 1968 als deel van een brede maatschappelijke beweging die zich inzette voor een eerlijke verdeling van welvaart wereldwijd. Sinds die tijd hebben er veel veranderingen plaatsgevonden, maar de strijd tegen onrecht en ongelijkheid is altijd doorgegaan.
In 1968 doet de Wereldraad van Kerken een oproep. Individuele christenen, en anderen, wordt gevraagd door middel van een ‘self-tax’ geld aan ontwikkelingshulp te besteden. Deze campagne wordt X min Y gedoopt. Hierbij staat de ‘X’ voor het percentage dat ieder rijk land zou moeten geven en de ‘Y’ voor het percentage dat daadwerkelijk wordt afgedragen.
Het verschil hiertussen – de ‘X’ min de ‘Y’ – is wat de deelnemers vrijwillig kunnen bijleggen. In Nederland geeft Novib het startsein voor deze actie. Toekomstige leden krijgen een brief met de mededeling dat zij deel gaan uitmaken van de ‘X-Y actie voor wereldbelasting’.
Meer steun kwam snel. Protestantse kerken, de Partij van de Arbeid, D’66 en anderen doen mee aan de campagne. Tot 1972 wordt precies uitgerekend hoeveel mensen moeten bijdragen. Van het binnengekomen geld gaat de helft naar de VN en de andere helft wordt besteed aan projecten in de zogenaamde “Derde Wereld”. De Mozambikaanse bevrijdingsbeweging Frelimo, protestantse studenten in Chili en de Grandambeweging in India die strijdt voor een eerlijkere verdeling van grond, behoren tot de eersten die steun ontvangen.
In 1973 wordt de X-Y campagne verheven tot een zelfstandige stichting, simpelweg XminY genaamd. Dit zou de naam van de organisatie blijven tot die in 2018 werd veranderd in Het Actiefonds. In de jaren voor de verzelfstandiging is de koers van de organisatie al verlegd: de link met de ontwikkelingshulp van de overheid wordt losgelaten. Er wordt geld vrijgemaakt voor structuur- en mentaliteitsverandering in Nederland zelf. Het Actiefonds stelt eigen criteria op: alleen projecten die om politieke redenen elders geen subsidie kunnen krijgen, komen in aanmerking. Er moet ruimte zijn voor urgente en ‘geheime’ projecten. Veel bevrijdingsbewegingen worden gesteund en de bijdrage aan het fonds van de VN wordt stopgezet.
Daarmee verandert X-Y van een typisch “goed doel” in een zeer politieke organisatie, los van kerkelijke invloed, die de revolutionaire idealen van de jaren zestig en zeventig wil helpen realiseren en de strijd voor fundamentele verandering wereldwijd steunt. Sindsdien is dit altijd het uitgangspunt van de organisatie gebleven.
In de jaren ’80 besluit Het Actiefonds dat groepen die actief zijn in Nederland ook in aanmerking kunnen komen voor steun: de anti-kernenergiebeweging en de kraakbeweging zijn hier voorbeelden van. Eind jaren ’80 voert Het Actiefonds de succesvolle campagne ‘Media voor Verzet’ met als doel steun te verwerven voor de radio’s van verzetsbewegingen in onder andere El Salvador en Eritrea.
Nieuwe campagnes en initiatieven – van de jaren ’90 tot nu
De reikwijdte van de campagnes van Het Actiefonds blijft zich verbreden. Zo mikt de campagne ‘Heineken uit Birma’ op een vertrek van bierbrouwer Heineken uit dat land en tegelijkertijd op het binnenhalen van nieuwe donateurs. Die aanpak werkt: Heineken gaat door de knieën en Het Actiefonds krijgt een flinke aanwas van nieuwe donateurs. Er worden campagnes gevoerd op uiteenlopende thema’s als zelfbeschikkingsrecht voor de Koerden, stopzetten van wapenleveranties aan Indonesië, neoliberaal beleid in Nederland en steun aan seksuele minderheden wereldwijd.
Ook het in het nieuwe millennium worden er nieuwe initiatieven en campagnes geïnitieerd, zoals het gedurfde Bureau Zwart-Werk, een uitzendbureau voor ongedocumenteerden. Dit om aandacht te vragen voor de verschrikkelijke situatie waar veel migranten in verkeren. Ook wordt er actie gevoerd tegen de ID-plicht, en speelt Het Actiefonds een prominente rol in de anti-globaliseringsbeweging.
Met de groei van nieuwe sociale bewegingen worden eer en meer projecten gesteund, variërend van anti-racisme, feminisme, klimaatactivisme, de strijd voor landrechten, arbeidsrechten en andere sociale rechten, waar ook ter wereld.
In 2018 vierde Het Actiefonds zijn 50 jarig jubileum en liet zijn oude naam, oude logo, en oude website los. Sindsdien staan we bekend als Het Actiefonds – een naam die precies uitdrukt wat we doen, hebben gedaan in het verleden, en wat we zullen blijven zolang het nodig is: het financieren van radicale actie over de hele wereld, en strijden voor verandering.
Help Het Actiefonds met 10 euro per maand en steun daarmee acties wereldwijd.
doneer nu