Intimidatie & machtsmisbruik

In de weken voor de Woonopstand bleek al dat er geen vertrouwen was van de politie richting onze organisatie. De politie wilde weten welke groeperingen er mee zouden doen, vroeg ons namen te delen en had toen al een bijzondere interesse in verschillende anarchistische organisaties. In het Afrikaanderpark werden demonstranten preventief gefouilleerd en ID-kaarten gefotografeerd omdat men ‘zich dan beter gedraagt gedurende de rest van de demonstratie’. Deze onversneden intimidatie en inperkingen van grondrechten kwamen uiteindelijk tot een hoogtepunt tijdens de Woonopstand op de Erasmusbrug. Daar zagen we hoe een groep demonstranten, voornamelijk bestaande uit het zwarte blok, zonder duidelijke aanleiding werd geïsoleerd, geïntimideerd en uiteindelijk met veel geweld gearresteerd en afgevoerd. We zagen hoe een buitenproportionele politiemacht al ver voor het escalerende politieoptreden in volledige ME uitrusting, undercover of te paard in de startblokken stond om onze beweging te verdelen, het dialoog af te wenden van de woningcrisis en het brede maatschappelijke draagvlak van onze beweging op losse schroeven te zetten.

Hoe houd je dit draagvlak vervolgens vast, in een politiek klimaat waar de overgrote meerderheid van Nederland in de veronderstelling is dat de politie altijd in het belang van de burger optreedt, de waarheid spreekt en enkel ingrijpt na het plegen van strafbare feiten?

Al voordat de mars de Erasmusbrug bereikt heeft staat de ME klaar om in te grijpen. Is dit hoe de politie een vreedzame demonstratie faciliteert?

Politieoptreden in het belang van de burger?

De politie leek dit keer een nieuwe grens te zijn overgegaan. Na de te verwachten nieuwsberichten korte tijd na de Woonopstand waar zonder enkele vorm van wederhoor de politie de ruimte kreeg haar eigen feiten te presenteren, verschenen er toch ook langzaamaan kritische geluiden. De Woonopstand was immers geen voetbalwedstrijd Ajax – Feyenoord, links- of rechts-radicale anti-overheidsdemonstratie of een willekeurige burgerlijke ongehoorzaamheidsactie. De Woonopstand was en is nog steeds een vreedzame beweging met brede steun van grote organisaties, politieke partijen, doorgewinterde activisten, maar zeker ook bezorgde moeders, vaders, kinderen en middelbare scholieren die voor de eerste keer besloten mee te doen aan een demonstratie. Deze relatief grote groep kersverse demonstranten werden onaangekondigd voor het blok gezet, geconfronteerd met extreem politiegeweld en hadden door hetgeen wat zij met hun eigen ogen gezien of zelfs gevoeld hadden geen andere keus dan hun burgerlijke aannames over de politie te laten varen.

De illusie dat enkel strafbare feiten tot politiegeweld zouden leiden en dat ‘opstootjes’ altijd te vermijden zijn als je jezelf hiervan weerhoudt, kwam die dag voor een relatief grote groep een stuk eerder dan gepland te vervallen. Dat blijkt wel uit de vele berichten, reacties en verklaringen die de organisatie naar aanleiding van het politiegeweld verzamelde in een Zwartboek.

“Als er onrust zou zijn, zou die te vermijden zijn.” [ ] “Ik besloot naar Rotterdam te gaan en mijn 7-jarige zoon mee te nemen. Hij had een bordje gemaakt en het leek me een mooie manier om te laten zien dat je als burger het recht heb om aan te geven als je het ergens niet mee eens bent.” [ ] “Ik mocht vervolgens aan mijn zoontje uit gaan leggen waarom de politie zo deed.” [ ] “Ik wilde de waarheid vertellen, maar voorkomen dat mijn zoon bang zou worden voor de politie. Hoe de politie écht is, wilde ik het niet op 7-jarige leeftijd al met hem over hebben.” [ ] “Ik ben weer een illusie armer. Bedankt politie Rotterdam!” – Verklaring #3, Zwartboek Politiegeweld

“De politie heeft voor mij een mooie, positieve demonstratie gevoeglijk kapot weten te maken. En als ze daarbij één ding hebben weten te bewerkstelligen: ze hebben voor mij bevestigd en een hoop nieuwe mensen overtuigd van het feit dat de politie niet te vertrouwen is als je kritiek hebt op de kapitalistische, onderdrukkende status quo.” – Verklaring #15, Zwartboek politiegeweld

Het moment waarop een groepje ‘stillen’ (agenten in burger) de menigte vreedzame demonstranten induiken en een golf aan politiegeweld ontketent.

Onderdrukking van het demonstratierecht

Maar naast de berichten van gematigde demonstranten die na het politieoptreden opeens versneld klaargestoomd zijn voor het zwarte blok bij de volgende demonstratie, waren daar ook de berichten van angst. Angst om in de toekomst deel te nemen aan een volgende demonstratie. Angst voor de politie, nu ze gezien hadden dat deze in staat is tot het in elkaar slaan van burgers. Beroofd van de illusie dat het altijd mogelijk is hieraan te ontkomen als je je maar gedraagt. Betogers die slecht ter been zijn en zich ineens realiseerden dat zij de volgende keer misschien wel niet in staat zijn om op tijd te vluchten voor de politie, en daarom de volgende keer een vreedzame demonstratie zoals de Woonopstand zullen overslaan. Daarmee stierf op 17 oktober niet alleen een deel van het vertrouwen in de politie, maar direct ook een flink stuk van ons demonstratierecht.

“Rest mij te melden dat ik nu nog last heb van emoties. Maandag was een zeer emotionele dag. Ik ga dit soort evenementen niet meer bezoeken.” – Verklaring #1, Zwartboek politiegeweld

Hard tegen hard

En daarmee lijken we een nieuwe fase van protestcultuur in te gaan. Zeker na het politieoptreden tijdens de Woonopstand staan de maatschappij en de politie weer op scherp. De woonbeweging heeft zich landelijk weten te organiseren, de kraakcultuur komt weer voorzichtig in de lift en vrijwel elke demonstrant, beginnend of ervaren, is weer een stukje verder richting links of rechts geradicaliseerd. Een nieuwe beweging tegen politiegeweld manifesteert zich, met naast de al bestaande steun uit links-radicale hoek, nu ook steun vanuit de bovengenoemde gematigde middenklasse. De politie verliest in een verwoede poging haar eigen handelen goed te praten de feiten en het zelf reflecterend vermogen steeds verder uit het oog. Langzaam verandert de politie in een apparaat dat enkel de repressie van de staat tot uitvoering brengt. En tot slot is er de politiek, die er wederom in faalt haar controlerende en beschermende functie neutraal uit te voeren en ervoor kiest het belang van de politie en de burgermeester boven die van de burgers te stellen, door een onafhankelijk onderzoek naar het politieoptreden op 17 oktober te blokkeren.

Al met al zijn we met z’n allen weer een stukje bozer en gedesillusioneerder over de huidige gang van zaken, aan welke kant van de discussie je ook staat. Het is een kwestie van tijd totdat de volgende vreedzame demonstratie bewust geconfronteerd wordt met politiegeweld en repressie, en er misschien wel meer slachtoffers zullen vallen. Het gaat nu hard tegen hard.

Nick van Balken is woonrechtenactivist en Bond Precaire Woonvormen-lid. Als vrijwilliger bij Het Actiefonds schrijft hij regelmatig opiniestukken en artikelen over door Het Actiefonds gesteunde projecten. Het Actiefonds ondersteunde onder meer Het Woonprotest, de Woonopstand en het Woonverzet.

Foto’s door @guidinro

De verwachte opkomst van Het Woonprotest was groot en bleef groot. Op 12 september stroomden duizenden mensen naar het Westerpark om een radicaal ander woonbeleid af te dwingen. De sfeer was goed, het programma divers en de toon strijdbaar. Fatima Faïd was de moderator en kondigde tussen 14:30 en 16:30 o.a. Mustapha en Edwin uit de Tweebosbuurt, Terra en Massih van Verdedig Noord, Winfried van Niet te Koop, Hidaya van Amsterdam City Rights, Gwen van Recht op de Stad en de organisatie van de Woonopstand in Rotterdam aan. Daarmee slaagde de organisatie van Het Woonprotest erin een breed assortiment aan verhalen en perspectieven rondom de wooncrisis te belichten en duidelijk te maken dat het niet alleen een Amsterdamse aangelegenheid is. Naast woordvoerders van grotere organisaties als FNV en de Woonbond kregen vooral ook lokale grassroots organisaties de ruimte. Kijk hier de livestream van het podiumprogramma terug.

Zondebok politiek

De solidariteit van de woonbeweging was groot en de boodschap dat de woonstrijd niet losstaat van o.a. de corona-, vluchtelingen- en klimaatcrisis was duidelijk aanwezig. Zo werd er in de speech van Hidaya Nampiima korte metten gemaakt met de zondebok politiek van rechts politiek Nederland en het argument dat de toestroom van migranten de grootste oorzaak van de wooncrisis zou zijn. Een duidelijk statement van solidariteit richting ongedocumenteerden, vluchtelingen en migranten.

Hidaya Nampiima, Amsterdam City Rights – Foto door @mguistuffdoery

Protestmars

Na het uitgebreide podiumprogamma met naast alle sprekers ook optredens van Massih Hutak, Dean Bowen, Hang Youth en Sophie Straat werd de protestmars richting de Dam ingezet. Onder het geschreeuw van continue protestleuzen trok de gigantische stoet veel bekijks door de hele stad om uiteindelijk rond 17:30 op de Dam ter arriveren waarna deze dag van woonstrijd tot een einde kwam.

Foto door @guidinro

Kraakactie

Helaas konden enkele demonstranten, activisten en woningeisers rekenen op buitensporig politiegeweld na een kraakactie aan de Gravenstraat. Er werd getracht een jarenlang leegstaand pand van speculant en groot vastgoedbezitter Rogier Thewessen terug te claimen voor woningzoekenden. De politie koos er bewust voor om de situatie te laten escaleren, sloeg demonstraten in elkaar en voerde arrestaties uit. Het Woonprotest, waarbij tijdens het programma al meerdere malen solidariteit richting de kraakbeweging werd uitgesproken, kwam met een statement en keurde het politiegeweld af. Daarnaast kwam de organisatie van De Woonopstand in Rotterdam met een statement naar buiten tegen het politiegeweld en in solidariteit met de woningeisers. Een poging van de politie en de media om de krakers als onafhankelijk van Het Woonprotest en haar demonstranten te framen wordt door de betrokken organisaties ontkracht. Kraken is woonprotest. Ook het Actiefonds is solidair met de opgepakte demonstranten en woningeisers en keurt het politiegeweld af. Lees hier het originele statement op Indymedia.

“Laat het duidelijk zijn: wij zijn pro-kraken, dat zeiden we op het podium, dat zeggen we in de media en dat zeggen we nu dus nog steeds. Kraken moet gedecriminaliseerd worden, omdat het onderdeel is van het fundamentele woonrecht. Kraken speelt namelijk een belangrijke rol in de strijd tegen parasitaire beleggers die vele goede woonhuizen leeg laten staan. Het echte probleem is de prioritisering van de belangen van speculanten die niets om onze huisvesting en ons woonrecht geven. Kraken is het gevolg van onmenselijk wanbeleid.” – Woonprotest

Foto via Indymedia.nl

Woonstrijd gaat door

Met Het Woonprotest is het hek van de dam en is een brede woonstrijd in gang gezet. Alle grassroots initiatieven die al jaren tegen de wooncrisis strijden staan weer duidelijk op de kaart, net zoals het belang van kraken en de kraakbeweging . Op 17 oktober gaat de woonstrijd verder bij De Woonopstand in Rotterdam, en op 13 november staat Het Woonverzet gepland in Den Haag. Het lijkt een kwestie van tijd voordat ook andere steden zich aansluiten. In de aanloop naar De Woonopstand in Rotterdam wordt er door de organisatie van Het Woonprotest en De Woonopstand gewerkt aan een breed gedragen manifest dat overhandigd zal worden aan het nog te vormen kabinet, om zo direct invloed uit te oefenen op het woonbeleid van de komende jaren. Voor een radicaal ander woonbeleid!

Het Actiefonds is enthousiast over deze golf van woonprotesten en blij om zowel Het Woonprotest als De Woonopstand te kunnen steunen in hun strijd.

Gwen van Eijk, Recht op de Stad – Foto door @mguistuffdoery

Historische context

De Zapatista’s zijn een autonome gemeenschap in de zuidelijke Mexicaanse staat Chiapas. In 1994 kwam deze groep inheemse bewoners in opstand tegen de voortdurende uitbuiting, corruptie, ongelijkheid en armoede in de regio. Het resultaat van de Spaanse kolonisatie van 500 jaar geleden en sindsdien de gestage ontwikkeling van het globalisme en kapitalisme. Anno 2021 reist er een delegatie Zapatista’s af naar Europa via dezelfde route die de kolonisten aflegden, maar met een missie van solidariteit, antikapitalisme en wederzijdse hulp. Chiapas werd in de 16^e eeuw bezet door Spaanse kolonisten. Sindsdien kent de regio een lange geschiedenis van onderdrukking en uitbuiting tijdens de ontwikkeling van het kapitalistische wereldsysteem waar we nu mee te maken hebben. De regio was voor de Spaanse bezetters vooral interessant door de aanwezige landbouwgrond en de daarmee verbonden inheemse ‘arbeiders’, wiens land en arbeid kon worden opgeëist. Ook na de onafhankelijkheid van de Spaanse bezetters bleef de meeste grond in het bezit van een kleine elitaire groep en werden de liberale ideeën die door de kolonisten geïntroduceerd werden gemakkelijk overgenomen door de nu onafhankelijke Mexicaanse republiek. Onder de invloed van buitenlandse investeerders werden er steeds meer exportproducten geproduceerd. De deelstaat Chiapas zou zich op deze manier verder ‘moderniseren’ binnen het kapitalistische wereldsysteem en zich vanaf begin 20ste eeuw positioneren als goedkope producent van voedsel en arbeid op de wereldmarkt. Een positie binnen de wereldeconomie waar op lokaal niveau weinig ontwikkeling of welvaart uit voortvloeit.

Ondanks revolutionaire ontwikkelingen, opstanden, mobilisaties en opgerichte vakbonden binnen de inheemse boerenbevolking, bleef ook in de 20ste eeuw de meeste grond in het bezit van dezelfde grondbezitters uit de 19e eeuw. De kapitalistische ontwikkeling van het gebied zorgde voor een steeds groter wordende ongelijkheid en klassenstrijd. In de aanloop naar de opstand waarmee de inheemse Zapatista’s hun autonomie zouden verwerven in 1994 ging het verder bergafwaarts. Het Amerikaanse neoliberale beleid werd ook in Mexico steeds populairder en met het NAFTA handelsverdrag werd de Mexicaanse economie verder geherstructureerd om binnen het vrijemarktmodel van de VS te passen.

De opstand

Het NAFTA verdrag was voor de EZLN (Zapatistisch Nationaal Bevrijdingsleger) de druppel. Met het verdrag werden de belangen van de inheemse bevolking wederom weggecijferd en werd het mogelijk voor grote buitenlandse bedrijven grond op te kopen voor landbouw, wat zou zorgen voor oneerlijke concurrentie voor de inheemse boeren. Op 1 januari 1994, de dag dat het NAFTA handelsverdrag in werking zou treden, kwam de EZLN in opstand en greep de macht in verschillende dorpen en steden in Chiapas, onder de slogan ¡Ya basta! (Nu is het genoeg!). En dat is te begrijpen, in een gebied waar 500 jaar lang de inheemse bevolking wordt opgelegd mee te draaien in het westerse, kapitaalbeluste systeem en de ontwikkeling hiervan.

De gemeenschap

Ondanks de incidentele bloedige conflicten en de voortdurende strijd met het Mexicaanse regeringsleger is het de Zapatista’s in de afgelopen 27 jaar gelukt een een autonome, democratische en rechtvaardige samenleving op te bouwen én te behouden voor de nu ruim 360.000 inwoners van het gebied. Daarbij hoort een eigen democratisch bestuur, economie, gezondheidszorg en onderwijssysteem. De dorpen in het gebied worden bestuurd door dorpsraden, bestaande uit 300 verschillende families waarvan iedereen boven de 12 kan meebeslissen. Met de gratis toegankelijke gezondsheidszorg en educatie hebben de Zapatista’s grote vooruitgang geboekt. Zo bouwden ze nieuwe ziekenhuizen en klinieken, brachten kindersterfte terug en maakten educatie breder toegankelijk voor de inheemse volken.

Ook de invloed van het patriarchale systeem werd aangepakt en de positie van vrouwen significant verbeterd. Zo kregen vrouwen belangrijke rollen binnen het bestuur van de gemeenschap, het onderwijs, de gezondheidszorg of het rebellenleger. Huiselijk geweld en de discriminatie van vrouwen werd aangepakt door het aan banden leggen van alcohol en drugsgebruik, waarmee het aanvechten van het patriarchaat een doel op zich werd binnen de gemeenschap.

Met vallen en opstaan is het de Zapatista’s gelukt zich vrij te vechten uit het koloniale systeem van onderdrukking en uitbuiting, en zichzelf een waardig bestaan toe te kennen. Welvaart zoals we die hier kennen, is er niet in het Zapatista gebied. Ze zijn niet uit op oneindige groei, concurrentie of winstoptimisatie. Het land is collectief eigendom en de productie van voedsel is bedoeld voor het welzijn van de gemeenschap. Koffie wordt er verbouwd voor een bescheiden export naar het buitenland, waarmee ze gemeenschappelijke voorzieningen financieren.

Viaje Zapatistas

27 Jaar na de opstand van de EZLN en de oprichting van de autonome gemeenschap van de Zapatista’s, reist een delegatie Zapatista’s af richting Europa. Ze leggen dezelfde route af die de Spaanse kolonisten 500 jaar geleden aflegde over zee, maar met een ander doel. Waar de kolonisten uit waren op bezetten, bekeren en uitbuiten, hebben de Zapatista’s een solidaire missie. Sinds 1994 hebben zij laten zien succesvol een alternatief te kunnen bieden tegen het kapitalistische, neoliberale wereldsysteem en gaan daarover tijdens een maandenlange tour door Europa in gesprek met solidaire groepen en organisaties. De Zapatista’s lijken de sleutel in handen te hebben voor veel grote problemen die in onze westerse samenleving behandeld worden als een soort onvermijdelijk bijproduct van het kapitalisme.

Steunen

Om de komst van de Zapatista delegatie mogelijk te maken is Gira Zapatista Holanda een crowdfundingsactie gestart. Met het geld wordt de reis van de Zapatista’s mogelijk gemaakt en kunnen er politieke en sociale bijeenkomsten georganiseerd worden. Wil je meer lezen over de Zapatista beweging of de Zapatista koffie proberen? Ga eens langs bij Het Fort van Sjakoo in Amsterdam of Boekenwinkel Opstand in Den Haag, er is genoeg Zapatista literatuur geschreven om je verder in te lezen in de beweging.

Het Fort van Sjakoo, Jodenbreestraat 24, 1011 NK Amsterdam

Maandag tot vrijdag 11:00 tot 18:00
Zaterdag 11:00 tot 17:00

Boekenwinkel Opstand, Beatrijsstraat 12, 2531 XE Den Haag

Dinsdag 18:00 tot 21:00
Donderdag 17:00 tot 21:00

Bronnen

Debaenst, J. (2008). De geschiedenis van Chiapas, Mexico
in wereld-systeemperspectief [Masterscriptie, Universiteit Gent]

Vrije Markt, DE ZAPATISTAS: HET HELE VERHAAL, via https://vrijemarkt.org/de-zapatistas-lang/

Briy, A. (2021). Zapatistas: Lessons in community self-organisation in Mexico, via https://www.opendemocracy.net/en/democraciaabierta/zapatistas-lecciones-de-auto-organizaci%C3%B3n-comunitaria-en/

Godelmann, I. R. (2014). The Zapatista Movement: The Fight for Indigenous Rights in Mexico, via https://www.internationalaffairs.org.au/news-item/the-zapatista-movement-the-fight-for-indigenous-rights-in-mexico/

Tiny houses, vanlifers, ecodorpen of co-living, deze nieuwe woonvormen passeren in de media vrijwel wekelijks de revue en worden daarin vaak bestempeld als dé oplossing voor de uit de klauwen gelopen woningnood. Nederland is immers vol, en creatief omgaan met de ruimte die we nog hebben de enige remedie. Maar de echte strijd tegen deze wooncrisis wordt niet gestreden vanaf een braakliggend stuk grond dat tijdelijk wordt ingericht als tiny house arena. De echte woonstrijd pakt het probleem aan bij de wortel; onze volksvertegenwoordiging.

Antikraak huurders in gesprek met wethouder wonen Bas Kurvers (VVD Rotterdam) tijdens BPW actie

Fles wijn voor de gouden tip

Velen vragen zich af waarom de ‘echte’ woonstrijd zo lang op zich laat wachten. Woningzoekenden lijken het feit dat hun positie op de woningmarkt een diepgeworteld verdienmodel is voor de rest van de bevolking stilzwijgend te accepteren. De meesten weten immers niet beter. Dat je als starter elk jaar weer opzoek moet naar een nieuwe woning omdat je huisbaas alleen nog maar tijdelijke contracten uitgeeft, lijkt voor velen ondertussen de normaalste zaak van de wereld. Voor de generatie die na de invoering van de Wet Doorstroming Huurmarkt in 2016 begonnen is met de onmogelijke zoektocht naar een huurwoning, is de gedegen huurbescherming van daarvoor, met onbepaalde tijd-contracten en verhuisvergoedingen, niet meer dan een nostalgisch sprookje uit een ver verleden. Het verliezen van je woning wordt daarom door veel huurders als een onvermijdelijk, individueel probleem gezien, en een oplossing wordt vaak pas achteraf gezocht. “Heeft er nog iemand een kamer vrij? We moeten over 2 weken onze woning uit en hebben nog niks gevonden, fles wijn voor de gouden tip!!!”, luidt het dan op Facebook.

Fuck flex

Een organisatie die huurders helpt het anders aan te pakken is de Bond Precaire Woonvormen (BPW). Deze bewonersvereniging helpt je niet met zoeken naar een nieuwe flex-hut of tijdelijke tiny house staanplaats. Er is namelijk nog een tweede optie, naast een beroep doen op de gastvrijheid van je vrienden via Facebook. Namelijk je huisbaas en de lokale politiek confronteren met de vraag waarom zij het geoorloofd vinden kwetsbare bewoners thuisloos te maken, zodat er weer €200 per maand extra kan worden gevraagd aan de volgende hopeloze woningzoeker die voorbij komt. En als je huisbaas het niet nodig vind zijn beweegredenen om jou dakloos te maken nader te verklaren, dan doe je een beroep op het solidariteitsnetwerk van de Bond en ga je met 30, 40 man, spandoeken en een megafoon verhaal halen. Dit is de echte woonstrijd, en die voert de BPW al meer dan 10 jaar.

Bewoners van de Rotterdamse Tweebosbuurt demonstreren tegen hun uitzetting voor de deur van Vestia (25/02/21)

Eerstelijns daklozen preventie

Met sterk groeiende lokale groepen in de grote steden en een landelijk netwerk is de Bond PrecaireWoonvormen er voor iedereen die tijdelijk, onzeker, of te duur huurt. En dat zijn er veel tegenwoordig. Wanneer organisaties als de Huurcommissie, Woonbond of gemeentelijke hulpinstanties je adviseren om je maar te melden bij de daklozenopvang na het aflopen van een tijdelijk huurcontract, komt de BPW in actie. Bijna wekelijks voeren zij wel ergens in Nederland actie tegen een huisuitzetting. Antikraakcontracten die aflopen zonder vervangende huisvesting aan te bieden, bewoners van sociale woonwijken die door de gemeente en corporaties uit hun woning worden gezet om plaats te maken voor koop of vrije sector, of huurders die anderszins zonder pardon op straat komen te staan. Allerlei vormen van precaire huur komen voorbij en de BPW laat niemand vallen, zolang de bewoners zelf bereid zijn samen in actie te komen en zich aan te sluiten bij het brede solidariteitsnetwerk. Voor huurders, door huurders.

Kunstmatige crisis

De overheid doet vrijwel niets om de aanwas van kersverse dak- en thuislozen op te vangen. Sterker nog: deze wakkert de problemen alleen maar aan. Sinds 2010 zijn er tal van wetswijzigingen geweest die de positie van huurders stapje voor stapje verder de verdoemenis in geholpen hebben, met de verdubbeling van het aantal daklozen als resultaat. De torenhoge belasting op sociale huurwoningen, de antikraakwet, de invoering en verdere normalisering van tijdelijke contracten, de marktwerking en het volledig uit handen geven van de woningvoorraad aan buitenlandse investeerders. Ook al lijkt de wooncrisis bij vrijwel elke politieke partij hoog in het vaandel te staan, de lijst met falende beleidsmaatregelen is lang en wordt tot nu toe alleen nog maar verder aangevuld.

Strijd van onderop

Dit is precies de reden waarom die innovatieve ‘oplossingen’ voor de wooncrisis geen zoden aan de dijk zetten. Het legt de verantwoordelijkheid om naar oplossingen te zoeken bij de burger, terwijl onze volksvertegenwoordigers van bovenaf nog wat extra olie op het vuur gooien. Wanneer wij genoegen nemen met dit falende beleid, door zelf naar alternatieven te zoeken, wekken we de indruk dat we het oké vinden dat onze overheid wonen niet meer als mensenrecht behandeld, maar als individuele verantwoordelijkheid. Daarom is de woonstrijd die gestreden wordt in onze volksbuurten, door bewonersorganisaties en solidariteitsnetwerken, de enige uitweg uit deze kunstmatig gecreëerde crisis.

Ook meewerken aan de strijd voor woonzekerheid van de BPW? Word lid! Op de hoogte blijven van acties en campagnes? Kijk op Facebook, Twitter of schrijf je in voor de BPW nieuwsbrief via de website.

Leden van BPW Den Haag tijdens een demonstratie tegen een huisuitzetting door Staedion (18/12/21)

Opinieartikel door woonrechtenactivist en BPW-lid Nick van Balken in opdracht voor Het Actiefonds

“Waar vakbonden verboden worden, ondersteunt XminY de arbeiders die zich toch organiseren. Waar de vrije meningsuiting onderdrukt wordt, steunt XminY de verspreiding van verboden drukwerk. Waar het volk monddood wordt gemaakt steunt XminY linkse politieke organisaties. Waar het volk strijdt voor onafhankelijkheid en zelfbeschikking, steunt XminY bevrijdingsbewegingen.” – (advertentie Het Actiefonds uit 1982)

Deze advertentietekst laat kort maar krachtig zien wat de uitgangspunten waren van Het Actiefonds in de jaren tachtig. Deze tijd werd gekenmerkt door de “communistische dreiging” tijdens de koude oorlog, de machtsstrijd die gevoerd werd tussen communisten en kapitalisten, maar ook tussen kolonialisten en anti-kolonialisten, onderdrukkers en onderdrukten of het volk en de regering. Zowel links als rechts, volksbewegingen en overheden, nationaal en internationaal, gingen met vol offensief de strijd aan voor ’rechtvaardigheid’. Miljoenen burgers over de hele wereld vonden de dood in deze strijd voor hun idealen van vrijheid en gelijkheid.

Media voor Verzet

Het Actiefonds blikt terug op de campagne ‘Media voor verzet’ uit 1986, een campagne die geld heeft ingezameld voor mediamateriaal voor verzetsbewegingen in El Salvador, de Filipijnen, Oost-Timor en Eritrea. Onder het mediamateriaal waar geld voor werd ingezameld zaten bijvoorbeeld telexverbindingen en materiaal om de onafhankelijke radiostations (her) op te bouwen. De campagne ‘Media voor Verzet’ – mede georganiseerd door Filipijnengroep Nederland, gezamenlijke El Salvador comités, comité Indonesië, stichting Radio Farabundo Marti en Werkgroep Eritrea – had als doel het geluid tegen de heersende partij, vaak een dictatuur, te laten horen.

“De bewegingen ten behoeve waarvan media gefinancierd worden zijn allen oppositiebewegingen. Echter, de regimes waartegen zij oppositie voeren, verschillen qua politieke ‘kleur’, en qua positie binnen de oost-west-verhoudingen. De campagne Media voor Verzet wil geen positie kiezen binnen de oost-west tegenstelling. Uitgangspunt van de campagne is dat waar geen sprake is van persvrijheid of van vrijheid van meningsuiting, er een van de voorwaarden ontbreekt voor een menswaardig bestaan.” (Media voor verzet, 3)

In Nederland reisde Het Actiefonds met de Media voor Verzet campagne het land door met manifestaties, waar landencomités, anti-racismegroepen en foto- en videotentoonstellingen aanwezig waren om informatie te verstrekken en om steun te vragen. Vier verzetsbewegingen verdeeld over verschillende werelddelen zijn ondersteund dankzij deze campagne.

De strijd voor een vrij El Salvador

In El Salvador steunde Het Actiefonds de radiozenders Radio Venceremos en Radio Farabundo Marti van het verzetsfront FMLN. De burgeroorlog in El Salvador was een volksstrijd in de klassieke zin van het woord: de arbeiders en de boeren tegen de grootmachten. Zowel de nationale als de Amerikaanse overheid hadden een diplomatiek belang in dit kleine land in Midden-Amerika. Tijdens de burgeroorlog werden de zendstations door de militairen gesloten, waardoor geen ongecensureerd nieuws meer naar buiten kwam: “In El Salvador zijn alle media die mogelijk vraagtekens zetten bij het bewind verdwenen: drukkerijen en redactielokalen zijn in die periode opgeblazen, journalisten vermoord, de journalistenvakbond is in ballingschap in Mexico”, zo schrijven de actiegroepen voor Media voor Verzet. Daarom bouwden de leden van de volksradio hun eigen zenders. Helaas werden ook deze zenders constant vernietigd door het leger waardoor de verzetsgroepen meer reservemateriaal nodig hadden. Het geld dat is overgehouden aan de campagne in Nederland, is voor dit reservemateriaal opgestuurd. De verzetsbeweging heeft nog tot 1992 moeten strijden. Toen pas werd er een vredesovereenkomst getekend. Vandaag de dag is de FMLN de tweede grootste partij in El Salvador.

Onafhankelijkheid voor Oost-Timor

In Oost-Timor steunde Het Actiefonds materiaal voor een telexverbinding. De verzetsbeweging Fretelin had deze telexverbinding tussen Portugal en Australië nodig om berichten over Oost-Timor naar het buitenland te krijgen, want ook voor hen was er geen persvrijheid. “Op Oost-Timor mag sinds de Indonesische bezetting in 1975 geen journalist meer komen zonder speciale vergunning van de Indonesische overheid en zonder escorte van het Indonesische leger.” (Media voor verzet, 1986: 4) Om het geheugen nog even op te frissen: Oost-Timor heeft een langdurige strijd voor onafhankelijkheid gevoerd. Verschillende partijen vochten voor de macht om dit eiland. Het Revolutionaire Front van Oost-Timor, oftewel het Fretelin, was een voorstander van een onmiddellijke onafhankelijkheid van Portugal. Maar op 9 december 1975 vielen Indonesische troepen vanuit West-Timor binnen en werd het als provincie ingelijfd. Fretelin startte een verzetsstrijd tegen deze bloederige onderdrukking. De ‘integratie-oorlog’ van Indonesië kostte 200.000 Oost-Timorezen het leven. Na een lange, internationale strijd kwam er na de dood van president Soeharto in 1998 weer hoop en in 1999 werd er een referendum gehouden voor onafhankelijkheid. Pas in 2002 vertrok de laatste internationale troepenmacht uit Oost-Timor en werd het land echt onafhankelijk.

Dekolonisatie van Eritrea

Ook het land Eritrea kende een lange strijd naar onafhankelijkheid. De Ethiopische keizer Haile Selassie was een bondgenoot van Amerika (hij zond troepen naar Noord-Korea en verleende belangrijke militaire faciliteiten in Eritrea) en zo werd Eritrea na de Tweede Wereldoorlog als Italiaanse kolonie gedwongen een federatie met Ethiopië te vormen. Door het bezit van Eritrea kreeg de keizer toegang tot de Rode Zee. De Eritrese bevrijdingsbeweging werd daarna opgericht en in de jaren ’60 en ’70 werd er continu campagne gevoerd tegen het Ethiopische leger. Daarin heeft Het Actiefonds het communicatiemateriaal voor het bevrijdingsfront EPLF (Eritrea People Liberation Front) gesteund met een sterkere zender en een groter bereik voor haar radio – The Voices of the Masses. Het EPLF vocht tegen het Ethiopisch leger voor onafhankelijkheid, die zij pas in 1993 officieel kregen. Dertig procent van de soldaten waren vrouwen en EPLF richtte ondergrondse ziekenhuizen in waar zij ook farmaceutische middelen produceerden. Zij namen hun tegenstanders van het leger gevangen en in plaats van martelingen gaven zij hen les over wereldpolitiek en de standpunten van het bevrijdingsfront.

Terroristen en communisten in de Filipijnen

Het enige land in deze campagne waar de ‘onafhankelijkheid’ of de guerrillastrijd het niet ‘won’, is in de Filipijnen. Het land wordt nog steeds geteisterd door corruptie, schandalen en schulden. Het land kent een lange geschiedenis van (koloniale) onderdrukking en een grote kloof tussen arm en rijk. In 1969 werd het National Democratic Front (NDF) opgericht, een samenvoeging van verschillende progressieve sociaal economische organisaties, inheemse volksrechten organisaties en links politieke actiegroepen. Zij vormden een tegengeluid tegen het dictatoriale regime van President Ferdinand Marcos. Dit tegengeluid mondde uit in een gewapende revolutiestrijd tussen het NDA en de regering. De volksbeweging NDF (en het leger NDA) werd vaak in de media aangeduid als terroristen of communisten, terwijl kritiek rondom de dictator Marcos uitbleef. Het steunen van het Filipijns verzet werd in de media afgezet als steun aan het communisme en de gewapende strijd. De kloof tussen arm en rijk, ook in de mediavoorziening, heeft zich niet verbetert. Anno 2018 onder president Rodrigo Duterte, regeert de elite nog steeds met de ijzeren hand over de arme sloppenwijken van de Filipijnen.

Verzet tegen censuur en onderdrukking

Al deze bevrijdingsbewegingen zijn als extreemlinkse groeperingen de geschiedenisboeken in gegaan. De campagne voor ondersteuning van bevrijdingsgroepen moet daarom ook gezien worden in het licht van het tijdsbeeld waar onderdrukte landen zich vrijvochten van koloniale banden of dictatoriale machthebbers. Verandering en de strijd voor verandering, tegen dictaturen of onderdrukking, was in de jaren tachtig vaak een strijd tussen guerrillabewegingen en de overheid. Al is in de Filipijnen geen bevrijding geweest; in Eritrea, Oost-Timor en El Salvador is dit wel gebeurd. Media voor Verzet was een campagne die aandacht vroeg voor censuur en verkeerde of oneerlijke informatiewinning tijdens onafhankelijkheidsoorlogen over de hele wereld. Alhoewel gewapende verzetsstrijd nu deel van de geschiedenis is, verzetten blijven wij ons nog steeds tegen de grootmachten, censuur en foutieve informatieverspreiding en de gepaarde onderdrukking.

Dit verhaal is geschreven door Lisa Schaeffer aan de hand van materiaal van de campagne en het gepubliceerde boek ‘Media voor Verzet’ uit het Het Actiefonds archief in het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis.

​

Multinational Sacyr Group heeft bekend gemaakt te stoppen met de zwaar vervuilende mijnbouwactiviteiten. Het bericht kwam nadat de lokale bevolking in actie kwam. Met hulp van Het Actiefonds planten ze honderden bomen en zo herwonnen ze hun land. Een enorm succes! De gemeenschappen hebben aangegeven de komende jaren door te gaan met het planten van bomen om de vervuilde grond zo te reinigen.

Middelbare scholier Noa (17 jaar) liep een dagje mee op het Het Actiefonds-kantoor en schreef een artikel over het nut van directe actie.

‘Iedere actie is een beginpunt en daar ligt haar waarde’

Als we echt iets willen zien veranderen, moeten we die verandering zelf in gang zetten. Protest en directe actie zijn hiervoor goede middelen. Er is allereerst het concrete, tastbare effect van een actie. Maar een actie laat ook zien dat er tegenstand is. Het laat zien dat er een andere mening bestaat dan de heersende status quo.

Media

Hoe negatief sommige media acties ook zullen wegzetten, ze krijgen wel de aandacht die ze verdienen en op deze manier bereikt de oorspronkelijke boodschap ook kritische mensen, die in staat zijn vraagtekens te zetten bij alles wat zij zien of horen. Zonder een tegengeluid tegen wie of wat dan ook, stagneert de hele boel en komen we nergens meer.

Risicofactor van de democratie

In die zin zijn demonstraties dus essentieel voor het bestaan van een democratie. Democratie kent namelijk ook een risicofactor. In de democratie draait alles om meerderheden. Iedereen krijgt in theorie de kans om zijn of haar stem te laten horen in het debat, waarna er een besluit wordt genomen door te stemmen. De meerderheid wint, want dat is immers hoe de democratie werkt.

Maar als de standpunten van de minderheid – zelfs al is zij 49 procent – niet meegenomen worden in de keuzes die gemaakt moeten worden, is er vaak geen andere optie dan de straat op te gaan en de samenleving zelf te laten zien hoe groot ook de belangen van de minderheid zijn. Je laat zien dat je achter je idealen staat; dat je het niet tolereert dat er zo veel mensen onnodig gedupeerd raken. In het beste geval laat je de mensen die beslissingen nemen over jou en mensen om je heen weten dat ze niet almachtig zijn en zich ook niet zo hoeven te gedragen.

Alternatieven

Iedere actie is een beginpunt en daar ligt haar waarde. Het gaat om inspiratie van anderen en zo het indirect verbeteren van de maatschappij. Acties laten zien dat alternatieven bestaan en dat er niet vertrouwd hoeft te worden op de al bekende weg. Dit alles neemt natuurlijk niet weg dat langdurige initiatieven geen nut hebben. Integendeel zelfs.

Langdurige protesten versus directe acties

Het is echter wel zo dat deze langdurige projecten stilletjes aan de kant geschoven kunnen worden en dat is met een directe actie niet zo. Juist daarom gaan deze twee vormen van protest zo goed samen. Op de achtergrond draait de langzame variant, die constructief een nieuwe maatschappij of een nieuwe kijk tot stand probeert te brengen, terwijl de directe actie de wereld het bestaan van deze beweging kenbaar maakt. Ze zijn bijna afhankelijk van elkaar. Zonder een concrete actie verdwijnt de langzame verandering op de achtergrond en zonder deze beweging is de directe actie bijna inhoudsloos. Achter iedere actie zit namelijk een ideaal. Er staan mensen achter die het beste voor hebben met de wereld en deze mensen houden het niet bij één protest, maar hebben deze kijk vaak als rode draad door hun leven. Zij zijn de concrete actie én de langzame verandering.

Gelijkwaardigheid

Welke kant de wereld ook op gaat, zij kan niet zonder verandering. Laten we de verandering dan tenminste een positieve hoek in sturen. Laten we gaan staan voor tolerantie, constructiviteit, en een samenleving die handelt vanuit een menslievend perspectief. Er moet meer aandacht komen voor mensen die het zwaar hebben, over de hele wereld en de middelen die wij hier als wereld hebben moeten we gezamenlijk inzetten. Gelijkwaardigheid betekent het recht om mens te zijn en een waardig leven te kunnen leiden: dit geldt overigens niet alleen voor mensen, maar ook voor dieren, planten en de grond waarop we leven.

Er moet misschien nog een heleboel veranderen in de manier waarop wij als mensen met elkaar samenleven en naar de wereld kijken. Dat is misschien een beetje lastig te realiseren, maar het is wel iets moois om van te dromen en je sterk voor te maken!

Het jaar 2018 staat in het teken van het 50-jarig bestaan van Het Actiefonds. Daarom duiken wij de archieven in! Én kijken we vooruit. Voor dit jubileum reflecteren we op 50 jaar activisme middels directe acties.

We gaan ons richten op manifestaties, campagnes en acties die verandering hebben gebracht in politiek, maatschappelijk of economisch opzicht. Acties die laten zien hoe belangrijk het is om de straat op te gaan en je idealen te verdedigen. Denk bijvoorbeeld aan de acties tegen de illegale confectiearbeiders in de jaren 80, of de acties tegen kernenergie in de jaren 90.

De laatste jaren komt er weer meer aandacht voor ‘direct actievoeren’. Denk daarbij aan demonstraties, het kraken van leegstaande panden, bezettingen, het oprichten van alternatieve vrijplaatsen of het doen van sit-ins. Dit zag je bijvoorbeeld al bij de Maagdenhuisbezetting in 2015. En sinds het aantreden van Trump en de aantrekkende verrechtsing van Europa komt nog meer het besef dat er écht iets gedaan moet worden. De tendens is: de tijd van praten is voorbij, er moet nu actie worden ondernomen. Voor het straks te laat is. In steeds grotere getale komen mensen bijeen, mooie voorbeelden zijn klimaatkampen of de wereldwijde Women’s March.

Waarom middels directe actie? Omdat Het Actiefonds gelooft in de mobiliserende, inspirerende en veranderende werking van directe acties. Zoals antropoloog en activist David Graeber zei tijdens de Maagdenhuisbezetting van 2015:

“In tegenstelling tot wat vaak gesteld wordt, is directe actie de beste methode die je kunt bedenken. Directe actie ondernemen door bijvoorbeeld een gebouw als dit (Maagdenhuis, red.) te bezetten, doet ons beseffen dat er alternatieven zijn op de bestaande situatie. Het doet ons nadenken over hoe we onszelf en de samenleving willen organiseren. Het leidt tot reflectie. Wanneer mensen experimenteren beseffen ze plots dat er veel meer mogelijk is dan ze aanvankelijk dachten.”

Directe acties leiden tot verandering

Actiefonds Het Actiefonds steunt al 50 jaar sociale bewegingen die door middel van directe acties strijden voor een groene, rechtvaardige en solidaire wereld. De 50 jaar steun aan actiegroepen en de hernieuwde aandacht voor directe acties maken het een goed moment om te reflecteren op deze vorm van activisme. En om vooruit te kijken. Wat kunnen we leren uit het verleden? En wat kunnen we daaruit meenemen naar toekomstige acties? Hoe kunnen we daadwerkelijk nieuwe perspectieven creëren, werken aan een eerlijkere wereld en een verschil maken?

Discussieer met ons mee op vrijdag 30 maart in Pakhuis de Zwijger. Kijk voor meer informatie op de website van Pakhuis de Zwijger en reserveer direct een plekje!

Heb jij ervaringen, verhalen of beeldmateriaal van één van de acties gesteund door Het Actiefonds? Deel ze dan met ons via: willeke@hetactiefonds.nl

Foto: Affiche uit 1978

Een kleine twee jaar geleden steunde Het Actiefonds de Zone a Défendre (ZAD): een groot bezet gebied dichtbij Nantes. Alternatieve boeren en sympathisanten houden daar al sinds 2010 een groot gebied met natuur en landbouwgrond bezet, om de bouw van een vliegveld te voorkomen. En dat heeft haar vruchten mogen afwerpen. Want in januari van dit jaar kondigde de Franse regering eindelijk de stopzetting van het luchthavenproject Notre-Dame-des-Landes aan. In februari is het project definitief nietig verklaard. Een historische overwinning! De langdurige, vastberaden en diverse beweging van de ZAD-istes heeft dit mogelijk gemaakt. Het Actiefonds is heel blij dat wij hier deel van mochten uitmaken. Wel is het zo dat er nog steeds met ontruiming wordt gedreigd. De actievoerders krijgen tot 30 maart de tijd om vrijwillig weg te gaan. Maar of zij zomaar hun woon- en leefgebied gaan opgeven is nog maar de vraag.

​ING Bank is de meest klimaatschadelijke bank van Nederland. Zo financierde ING onder andere de aanleg van de omstreden Dakota Access Pipeline in de Verenigde Staten. Deze pijplijn loopt dwars door het reservaat van de inheemse Standing Rock Sioux bevolking, waardoor hun leefomgeving en drinkwater in direct gevaar komen. Na vele protesten besloot ING de investering terug te trekken.

Tijd voor verandering

Maar ING investeert nog steeds in controversiële wapenhandel en veehouderijen die dierenwelzijn niet hoog in het vaandel hebben staan. Op het gebied van gendergelijkheid investeren ze juist weer helemaal niet: binnen de bank is er geen garantie op gelijke beloningen en geen zero-tolerance beleid tegenover genderdiscriminatie. Het Actiefonds is dan ook heel opgelucht te kunnen melden dat onze rekening bij deze ‘foute bank’ wordt opgezegd!

Waarom nu pas?

Geheel terecht ontvingen wij meermaals vragen van donateurs over onze bankkeuze. Want waarom bankierde Het Actiefonds eigenlijk nog bij een bank als ING? Dat had vooral praktische redenen. Tot voor kort konden duurzame banken ons niet alle zakelijke diensten bieden die wij nodig hebben voor het ontvangen en verwerken van giften. Onze financiële buffer was al ondergebracht bij een duurzame bank (ASN Bank); de lopende bankzaken helaas dus nog niet. Maar daar komt nu verandering in!

Triodos Bank

Momenteel zijn wij bezig met de overstap naar Triodos Bank. Triodos Bank is één van de meest duurzame banken ter wereld en we zijn dan ook zeer verheugd onze bankzaken bij hen onder te brengen. Binnenkort ondertekenen we het incassocontract en is de overstap echt rond. Wanneer wij ons nieuwe rekeningnummer in gebruik nemen, zullen wij je hiervan op de hoogte stellen!