Hoe de wet ongestraft discrimineert

Controles
De Europese definitie van etnisch profileren houdt in: “het gebruik van criteria of overwegingen omtrent ‘ras’, huidskleur, etniciteit, nationaliteit, taal en religie bij opsporing en rechtshandhaving – zowel op operationeel als organisatorisch niveau – terwijl daarvoor geen objectieve rechtvaardiging bestaat.” Kortom: etnische profilering is wanneer een agent of andere wetshandhaver iemands ‘afkomst’ laat meespelen bij de beslissing om een persoon te controleren. In de praktijk is het zo dat niet-witte mensen veel vaker staande worden gehouden voor een controle dan witte mensen.

Uit onderzoek van onder andere Amnesty International is gebleken dat etnisch profileren plaatsvindt bij identiteits- en verkeerscontroles, preventief fouilleren en bij controles op illegaal verblijf. Dit is een vorm van discriminatie en daarom is het enorm belangrijk dat er onderzoek naar wordt gedaan en dat er organisaties zijn als Controle Alt Delete, die zich inzetten tegen stigmatisering en voor eerlijke rechtshandhaving.

Vooroordelen
Controle Alt Delete noemt drie belangrijke oorzaken van etnisch profileren: “De eerste oorzaak is het gebruik van risicoprofielen die etniciteit bevatten. Een risicoprofiel is een profiel van een persoon (of groep) die mogelijk strafbare feiten kan gaan plegen. Als deze risicoprofielen etniciteit bevatten, zoals bij de Belastingdienst, de politie of de Koninklijke Marechaussee, leidt dat tot etnisch profileren. De tweede oorzaak is bewuste vooroordelen bij wetshandhavers. Denk aan wetshandhavers die zich racistisch uitlaten of burgers racistisch uitschelden. De derde oorzaak is onbewuste vooroordelen bij wetshandhavers: vooroordelen waar zij zich niet van bewust zijn maar die wel leiden tot ongelijke behandeling.”

Rechtszaak
Etnische profilering is natuurlijk geen nieuw fenomeen. Toch kwam het afgelopen jaren vaker in het nieuws. In februari 2020 spande Amnesty een rechtszaak aan tegen de Koninklijke Marechaussee. Dat deden zij samen met Controle Alt Delete, PILP, RADAR en twee individuele aanklagers. De Koninklijke Marechaussee werkt met zogeheten risicoprofielen waarin etniciteit voorkomt. Marechaussees controleren bij grenscontroles voornamelijk mensen die er ‘niet Nederlands’ uit zien. De eis van de coalitie was dat etnisch profileren wordt verboden, aangezien het hier om pure discriminatie gaat. Ongelofelijk genoeg oordeelde de rechtbank dat etniciteit onderdeel mag zijn van de controles en dat dit geen discriminatie is. De coalitie gaat in hoger beroep.

Wat is ertegen te doen?
Het begrenzen van bevoegdheden en het stimuleren van de dialoog zijn effectieve maatregelen tegen etnisch profileren. En natuurlijk onmisbare organisaties als Controle Alt Delete, die met onderzoeken en dossiers de feiten boven tafel brengen en onderzoeken hoe we het systeem kunnen veranderen. Want daar zit de crux: niet alleen de politie moet worden aangepakt, maar het gehele systeem. Gedrag van agenten is immers ingebed in schadelijke institutionele structuren.

Op 19 november kondigde de Koninklijke Marechaussee aan te zullen stoppen met etnisch profileren. Dat is fantastisch nieuws en een belangrijke stap. Maar de strijd is nog lang niet gestreden. Institutioneel racisme is en blijft een probleem en daarmee ook etnisch profileren. Het Actiefonds blijft daarom solidair met organisaties als Controle Alt Delete om deze systemen te ontmantelen.

Wil jij dat wetshandhavers iedereen gelijk behandelen? Wil jij dat wetshandhavers minder geweld gebruiken? Denk jij dat het belangrijk is dat een onafhankelijke organisatie zich hiervoor inzet? Word vandaag nog donateur van Controle Alt Delete en zet je in voor betere wetshandhaving in Nederland.