Vanaf het begin was ik betrokken bij de diverse en gemotiveerde groep van woonrechtenactivisten en organisaties die samen de Woonopstand in Rotterdam organiseerden op 17 oktober. Maandenlang werd er onvermoeibaar gewerkt aan een campagne voor een radicaal ander woonbeleid. En met succes. Samen met de andere woonprotesten door het land lukte het ons de woningcrisis weer op de kaart te zetten, een nieuwe woonbeweging te verenigen en ruim 10.000 demonstranten naar het strijdbare programma in het Afrikaanderpark te krijgen. Maar na maandenlang aandacht te hebben kunnen vragen voor de woningcrisis en haar slachtoffers werd die middag op de Erasmusbrug ons het demonstratierecht ontnomen en ging het in de uren, dagen en weken daarna alleen nog maar over de ‘rellen’ en het politiegeweld.
Update
Intimidatie & machtsmisbruik
In de weken voor de Woonopstand bleek al dat er geen vertrouwen was van de politie richting onze organisatie. De politie wilde weten welke groeperingen er mee zouden doen, vroeg ons namen te delen en had toen al een bijzondere interesse in verschillende anarchistische organisaties. In het Afrikaanderpark werden demonstranten preventief gefouilleerd en ID-kaarten gefotografeerd omdat men ‘zich dan beter gedraagt gedurende de rest van de demonstratie’. Deze onversneden intimidatie en inperkingen van grondrechten kwamen uiteindelijk tot een hoogtepunt tijdens de Woonopstand op de Erasmusbrug. Daar zagen we hoe een groep demonstranten, voornamelijk bestaande uit het zwarte blok, zonder duidelijke aanleiding werd geïsoleerd, geïntimideerd en uiteindelijk met veel geweld gearresteerd en afgevoerd. We zagen hoe een buitenproportionele politiemacht al ver voor het escalerende politieoptreden in volledige ME uitrusting, undercover of te paard in de startblokken stond om onze beweging te verdelen, het dialoog af te wenden van de woningcrisis en het brede maatschappelijke draagvlak van onze beweging op losse schroeven te zetten.
Hoe houd je dit draagvlak vervolgens vast, in een politiek klimaat waar de overgrote meerderheid van Nederland in de veronderstelling is dat de politie altijd in het belang van de burger optreedt, de waarheid spreekt en enkel ingrijpt na het plegen van strafbare feiten?
Al voordat de mars de Erasmusbrug bereikt heeft staat de ME klaar om in te grijpen. Is dit hoe de politie een vreedzame demonstratie faciliteert?
Politieoptreden in het belang van de burger?
De politie leek dit keer een nieuwe grens te zijn overgegaan. Na de te verwachten nieuwsberichten korte tijd na de Woonopstand waar zonder enkele vorm van wederhoor de politie de ruimte kreeg haar eigen feiten te presenteren, verschenen er toch ook langzaamaan kritische geluiden. De Woonopstand was immers geen voetbalwedstrijd Ajax – Feyenoord, links- of rechts-radicale anti-overheidsdemonstratie of een willekeurige burgerlijke ongehoorzaamheidsactie. De Woonopstand was en is nog steeds een vreedzame beweging met brede steun van grote organisaties, politieke partijen, doorgewinterde activisten, maar zeker ook bezorgde moeders, vaders, kinderen en middelbare scholieren die voor de eerste keer besloten mee te doen aan een demonstratie. Deze relatief grote groep kersverse demonstranten werden onaangekondigd voor het blok gezet, geconfronteerd met extreem politiegeweld en hadden door hetgeen wat zij met hun eigen ogen gezien of zelfs gevoeld hadden geen andere keus dan hun burgerlijke aannames over de politie te laten varen.
De illusie dat enkel strafbare feiten tot politiegeweld zouden leiden en dat ‘opstootjes’ altijd te vermijden zijn als je jezelf hiervan weerhoudt, kwam die dag voor een relatief grote groep een stuk eerder dan gepland te vervallen. Dat blijkt wel uit de vele berichten, reacties en verklaringen die de organisatie naar aanleiding van het politiegeweld verzamelde in een Zwartboek.
“Als er onrust zou zijn, zou die te vermijden zijn.” [ ] “Ik besloot naar Rotterdam te gaan en mijn 7-jarige zoon mee te nemen. Hij had een bordje gemaakt en het leek me een mooie manier om te laten zien dat je als burger het recht heb om aan te geven als je het ergens niet mee eens bent.” [ ] “Ik mocht vervolgens aan mijn zoontje uit gaan leggen waarom de politie zo deed.” [ ] “Ik wilde de waarheid vertellen, maar voorkomen dat mijn zoon bang zou worden voor de politie. Hoe de politie écht is, wilde ik het niet op 7-jarige leeftijd al met hem over hebben.”[ ] “Ik ben weer een illusie armer. Bedankt politie Rotterdam!” – Verklaring #3, Zwartboek Politiegeweld
“De politie heeft voor mij een mooie, positieve demonstratie gevoeglijk kapot weten te maken. En als ze daarbij één ding hebben weten te bewerkstelligen: ze hebben voor mij bevestigd en een hoop nieuwe mensen overtuigd van het feit dat de politie niet te vertrouwen is als je kritiek hebt op de kapitalistische, onderdrukkende status quo.” – Verklaring #15, Zwartboek politiegeweld
Het moment waarop een groepje ‘stillen’ (agenten in burger) de menigte vreedzame demonstranten induiken en een golf aan politiegeweld ontketent.
Onderdrukking van het demonstratierecht
Maar naast de berichten van gematigde demonstranten die na het politieoptreden opeens versneld klaargestoomd zijn voor het zwarte blok bij de volgende demonstratie, waren daar ook de berichten van angst. Angst om in de toekomst deel te nemen aan een volgende demonstratie. Angst voor de politie, nu ze gezien hadden dat deze in staat is tot het in elkaar slaan van burgers. Beroofd van de illusie dat het altijd mogelijk is hieraan te ontkomen als je je maar gedraagt. Betogers die slecht ter been zijn en zich ineens realiseerden dat zij de volgende keer misschien wel niet in staat zijn om op tijd te vluchten voor de politie, en daarom de volgende keer een vreedzame demonstratie zoals de Woonopstand zullen overslaan. Daarmee stierf op 17 oktober niet alleen een deel van het vertrouwen in de politie, maar direct ook een flink stuk van ons demonstratierecht.
“Rest mij te melden dat ik nu nog last heb van emoties. Maandag was een zeer emotionele dag. Ik ga dit soort evenementen niet meer bezoeken.” – Verklaring #1, Zwartboek politiegeweld
Hard tegen hard
En daarmee lijken we een nieuwe fase van protestcultuur in te gaan. Zeker na het politieoptreden tijdens de Woonopstand staan de maatschappij en de politie weer op scherp. De woonbeweging heeft zich landelijk weten te organiseren, de kraakcultuur komt weer voorzichtig in de lift en vrijwel elke demonstrant, beginnend of ervaren, is weer een stukje verder richting links of rechts geradicaliseerd. Een nieuwe beweging tegen politiegeweld manifesteert zich, met naast de al bestaande steun uit links-radicale hoek, nu ook steun vanuit de bovengenoemde gematigde middenklasse. De politie verliest in een verwoede poging haar eigen handelen goed te praten de feiten en het zelf reflecterend vermogen steeds verder uit het oog. Langzaam verandert de politie in een apparaat dat enkel de repressie van de staat tot uitvoering brengt. En tot slot is er de politiek, die er wederom in faalt haar controlerende en beschermende functie neutraal uit te voeren en ervoor kiest het belang van de politie en de burgermeester boven die van de burgers te stellen, door een onafhankelijk onderzoek naar het politieoptreden op 17 oktober te blokkeren.
Al met al zijn we met z’n allen weer een stukje bozer en gedesillusioneerder over de huidige gang van zaken, aan welke kant van de discussie je ook staat. Het is een kwestie van tijd totdat de volgende vreedzame demonstratie bewust geconfronteerd wordt met politiegeweld en repressie, en er misschien wel meer slachtoffers zullen vallen. Het gaat nu hard tegen hard.
Nick van Balken is woonrechtenactivist en Bond Precaire Woonvormen-lid. Als vrijwilliger bij Het Actiefonds schrijft hij regelmatig opiniestukken en artikelen over door Het Actiefonds gesteunde projecten. Het Actiefonds ondersteunde onder meer Het Woonprotest, de Woonopstand en het Woonverzet.
Al voordat de mars de Erasmusbrug bereikt heeft staat de ME klaar om in te grijpen. Is dit hoe de politie een vreedzame demonstratie faciliteert?
Het moment waarop een groepje ‘stillen’ (agenten in burger) de menigte vreedzame demonstranten induiken en een golf aan politiegeweld ontketent.