“’t Is mooi geweest”. Zo luidt de tekst bovenaan het overlijdensbericht van Garmt Kroeze. In het najaar van 2020 mocht Het Actiefonds een nalatenschap ontvangen van deze bijzondere figuur, activist en medeoprichter van de Provobeweging. We spraken met oprichter en bekende ex-Provo Roel van Duijn.
Auto’s en ijskasten
“Ik leerde Garmt kennen toen ik van plan was een tijdschrift op te richten met de naam Provo, dit was begin 1965. Ik was toen nog redacteur van het anarchistische tijdschrift De Vrije.* Intussen was ik genezen van de hoop dat arbeiders de revolutie zouden starten. Ik leerde de arbeidersklasse kennen; die waren meer bezig met geld verdienen zodat ze auto’s en ijskasten konden kopen. Daarom ging ik me richten op jongeren. En zo vond ik Garmt Kroeze, in het gezelschap van Rob Stolk*, in café Luba.”
Dit café, op de hoek van de Lijnbaansgracht en Looiersgracht te Amsterdam, wordt nu gezien als de geboorteplek van de Provo. Luba bestaat intussen niet meer; het moest plaatsmaken voor Café Chaos, een naam die overigens ook toen prima in de tijdsgeest had gepast.
Barst!
Dit rokerige bruine café – tegenover het hoofdbureau van de politie – werd de ontmoetingsplek van bevlogen idealisten. “Garmt was vooral een vriend van Rob, hij woonde toen in Zaandam. Samen hadden ze een tijdschrift, dat heette Barst!.” Dit blad was vooral van de hand van Garmt, maar het bleef bij één nummer in een oplage van slechts 225 exemplaren.
Samen met Rob en Roel richtte Garmt de Provo op. “Hij was een uitgesproken anarchist, hij was iets ouder dan ons, een jaar of zeven. Hij had contact met het Noordelijk Gewest van de Vrije Socialisten (de organisatie achter de Pinksterlanddagen) en hij las er veel over.” Roel vertelt dat Garmt actievoerde tegen de atoombom, tegen militarisme en tegen de munitiefabriek in de Zaanstreek.
Creativiteit en levensmoed
Op de vraag wat Garmt precies voor man was, antwoordt Roel: “Hij was heel creatief in zijn uitingen, een expressief persoon. Ik herinner me dat hij zich bij een happening bij Het Lieverdje heel demonstratief met wilde armgebaren opstelde tegenover de politie.” Garmt was homoseksueel; dit was ook één van de redenen dat hij van het Groningse platteland naar Amsterdam was vertrokken, weg uit het destijds behoorlijk conservatieve noorden. Hij kwam openlijk voor zijn seksualiteit uit, maar in zijn hele leven heeft hij nooit een relatie gehad. “Hij was wat eenzaam en had last van vlagen van depressiviteit. Gelukkig kon hij zich daar overheen zetten door zijn creativiteit en levensmoed. Het was in de regel een erg positieve man.”
Vieze woorden
Garmt schreef veel stukken voor het magazine van de Provo. “Er zat vuur in die man. Hij was enorm sympathiek en had uitgesproken politieke idealen.”
“Ik herinner me een manifest dat hij schreef in Barst!, over ‘vieze woorden’”:
(…) “Wij willen een barst zijn in deze gladde, de mens tot konsumptiemachine vernederende maatschappij, een barst die naar wij hopen zich spoedig zal verwijden tot een scheur, tot een breuk.
Vanuit deze breuk willen wij, praktisch en nuchter en vooral zonder ethisch gezwijmel gaan bouwen aan een wereld, waar bijvoorbeeld woorden als neuken, kut, lul, kapotje, godverdomme en dergelijke gewoon zijn, maar waar termen als oorlog, geweldpleging, militair, autoriteit, apartheid, diskriminatie, sociale ongelijkheid, effektenbeurs, geloof etc. tot de uitermate vieze woorden worden gerekend.” (Uit: een open brief aan de Binnenlandse Veiligheidsdienst).
Afzondering
Roel: “Ik ben Garmt later uit het oog verloren, hij verdween uit Amsterdam. Toen Provo groter werd verdween hij mettertijd uit mijn gezichtsveld en uit dat van anderen.” Hij werkte een tijdje in de fabrieken van Heineken, later keerde hij terug naar Het Hogeland in Groningen, alwaar hij een afgezonderde arbeiderswoning betrok.
Garmt Kroeze (1937 – 2017) stierf na een kort ziekbed in zijn woning te Usquert, Groningen. Hij liet Het Actiefonds een genereuze erfenis na. “Hij droeg jullie een zeer warm hart toe.”
Roel van Duijn (1943) is politiek activist en één van de oprichters van de Provo- en Kabouterbeweging. Hij zat in de Amsterdamse gemeenteraad en werd later wethouder als lid van de PPR (Politieke Partij Radikalen). Later werd hij ook vertegenwoordiger van De Groenen, Groen Amsterdam en GroenLinks. Hij is ook bekend als schrijver en publicist. Op dit moment woont en werkt hij in Duitsland.
*De Vrije Socialist was een anarchistische krant die in 1898 werd opgericht door Domela Nieuwenhuis. Het blad werd later ‘De Vrije’ genoemd en hield in de jaren 90 op te bestaan.
*Rob Stolk was samen met Garmt Kroeze en Roel van Duijn oprichter van de Provobeweging. Hij was een activist en maatschappelijk betrokken drukker. Hij overleed in 2001 op op 55-jarige leeftijd.
In deze crisis zet Het Actiefonds alles op alles om activisten en sociale bewegingen over de hele wereld te blijven steunen. Wij vragen jou om ons te blijven helpen in deze moeilijke tijden. We roepen actiegroepen op aan ons te laten weten waaraan zij nu het meest behoefte hebben. Want juist nu is activisme noodzakelijk!
Please continue here for the English version of this statement.
De corona-crisis heeft een enorme impact op het leven, op de economie en op de politiek. Het normale bestaan is opgeschort en veel geplande acties kunnen niet doorgaan. Tegelijkertijd zien we dat veel mensen zich herbezinnen op onze manier van leven. Er ontstaan allerlei initiatieven om elkaar te helpen. We zijn allemaal op elkaar aangewezen: solidariteit is geen luxe maar een basisbehoefte. Voor Het Actiefonds betekent dit een extra aanmoediging om door te gaan met ons werk. De crisis maakt duidelijk dat fundamentele verandering van de maatschappij de enige werkelijke uitweg is. Evenementen worden afgelast en demonstraties kunnen niet doorgaan, maar toch is dit het moment om aan die verandering te werken. We zullen hier kort uitleggen waarom.
1. De corona-pandemie is een natuurramp. De mens is dan ook niet het virus. Tegelijkertijd is de intensiteit van deze ziekte-uitbraak ondenkbaar zonder het geglobaliseerde kapitalisme waar we in leven. Dat systeem ondermijnt onze gezondheid en maakt ons bestaan extreem kwetsbaar voor economische crises. We moeten nu, en als de crisis voorbij is, mensenlevens weer boven economisch profijt gaan stellen.
2. De klimaatcrisis is de grote versie van de huidige crisis. Ziektekiemen verspreiden zich onder meer door de vernietiging van biodiversiteit. In veel delen van de wereld veroorzaken de gevolgen van de klimaatverandering al slachtoffers. In het rijke Westen merken we nu dat wij ook niet onkwetsbaar zijn. Om te voorkomen dat deze toestand zich verergert is urgente klimaatactie cruciaal.
3. Om de pandemie het hoofd te bieden hebben staten over de hele wereld veel macht naar zich toe getrokken. Uitzonderlijke maatregelen nemen was nodig, maar het moet niet permanent worden. Autoritaire leiders buiten de noodtoestand uit door persoonlijke vrijheden, democratische rechten en politiek verzet op te heffen. Als we niet voor onze rechten en die van onze medemens blijven opkomen, verliezen we door deze crisis meer dan onze gezondheid.
4. Rijke landen hebben de gezondheidszorg en de financiële middelen die noodzakelijk zijn om levens te redden. In de Global South is dit niet het geval. De wereldwijde ongelijkheid tussen rijk en arm wordt daarmee een kwestie van leven en dood. Voor vluchtelingen in Europa geldt dit nu al: ze worden aan hun lot overgelaten. Voor arme mensen buiten Europa dreigt hetzelfde te gebeuren op enorme schaal. Om levens te redden hebben we behoefte aan internationale solidariteit.
Over de hele wereld strijden activisten en sociale bewegingen voor fundamentele verandering. Zij weten dat dit systeem niet werkt, en dat we moeten werken aan een wereld waarin menselijkheid en solidariteit werkelijk kunnen bestaan. Dat is nu belangrijker dan ooit. Het Actiefonds gaat daarom door met het steunen van al die mensen die zich voor verandering inzetten, en zal samen met hen onderzoeken hoe we het beste kunnen helpen in deze tijden van crisis. We roepen actiegroepen op aan ons te laten weten waaraan ze nu behoefte hebben. Wij vragen jullie ons te blijven steunen in deze moeilijke tijden en samen met ons en activisten wereldwijd aan een betere wereld te werken.
Zoals altijd blijven we jullie op de hoogte houden van ons werk, maar voor nu willen we benadrukken: stay safe and stay healthy!
Het Actiefonds ondersteunt al vijftig jaar activisten die, waar ook ter wereld, strijden tegen onrecht en ongelijkheid. Maar om dit in de toekomst te kunnen blijven doen hebben we vóór 4 juni 250 nieuwe donateurs nodig. Met 250 nieuwe vaste donateurs hebben wij een stevige basis om sociale bewegingen te kunnen blijven steunen. Als donateur draag je direct bij aan het succes van deze bewegingen, en steun je het tegengeluid!
Wat hebben klimaatverandering, economische ongelijkheid, discriminatie en uitsluiting met elkaar gemeen? Ze worden veroorzaakt en in stand gehouden door een gedachtegoed dat economische belangen boven mens, dier en milieu stelt. Een gedachtegoed dat de eigen groep en het “eigen volk” superieur vindt. Dat parasiteert op de angsten van mensen, ongelijkheid negeert en uitbuiting goedpraat. Dit is het gedachtegoed van extreemrechts en daar moeten we tegen in opstand komen. Het is tijd voor tegengeluid!
We leven in roerige tijden. De groei van extreemrechts, fascisme en racisme is een onontkoombaar feit. Grote bedrijven blijven ondertussen hun megawinsten maken en de aarde blijft opwarmen. In Amerika is Trump aan de macht, in Brazilië is Bolsonaro president, en in Nederland is de partij van Thierry Baudet de grootste.
Maar daartegenover staat ook dat activisme een opleving beleeft. Het tegengeluid wordt steeds sterker en steeds meer actiegroepen staan op. Overal ter wereld, ook in Nederland, zijn er sociale bewegingen en activisten die zich niet neerleggen bij de groei van extreemrechts. Zij komen op voor hun idealen en hun rechten, en ze vinden steeds meer gehoor.
Misschien weet je niet waar je moet beginnen met de wereld te veranderen. Draag dan je steentje bij met een donateurschap bij Het Actiefonds! Het Actiefonds ondersteunt al vijftig jaar die activisten, waar ook ter wereld, die strijden tegen onrecht en ongelijkheid. Als donateur draag je al vanaf €5 maandelijks bij aan het tegengeluid. Het Actiefonds is onafhankelijk en neemt daarom geen geld van overheden of bedrijfsleven aan. Als donateur maak je dus echt het verschil.
Om in de toekomst sociale bewegingen te kunnen blijven steunen, moeten we 4 juni 250 nieuwe donateurs hebben! Help jij mee?
Bekijk het campagnefilmpje hieronder en word nu donateur.
Dankjewel Eric en Yvonne, die tijdens Eric’s vijftigste verjaardag in plaats van een cadeau een bijdrage voor Het Actiefonds vroegen! 150 euro hebben ze ingezameld dankzij hun gulle gasten. Super lief en leuk, en wat een goeie, vrijgevige manier om een verjaardag te vieren! Wij zijn net als Eric dit jaar 50 jaar oud, en dankzij dit soort lieve initiatieven kunnen we nog 50 jaar door met activisme steunen!
In 2006 steunde Het Actiefonds een herdenking van de Schipholbrand bij de campagne “Vertrokken Gezichten.” In 2005 was er een brand in het cellencomplex Schiphol-Oost, waar 222 “vreemdelingen” op dat moment gedetineerd waren. Van hen zijn elf mensen overleden, en vele anderen gewond geraakt. Een gruwelijke wending, als resultaat van nalatig overheidsbeleid.
Anno 2018 steunen wij nog steeds de strijd voor vluchtelingen en migranten. Bijvoorbeeld door geld te geven voor acties tegen de wapenindustrie, die winst maakt op zowel het verschaffen van wapens aan conflictgebieden als de militarisering van Europese grenzen. Er moet een einde komen aan de wrede ‘war on migrants.’ No borders, no nations, refugees welcome!
Anarchist en feminist Voltairine de Cleyre schreef in 1910: “Iedereen die ooit een plan had om iets te doen, en het gewoon ging doen, of zijn plan aan anderen liet zien om het samen te gaan doen, zonder aan de autoriteiten te vragen om het alsjeblieft vóór hen te doen, deed aan directe actie.”
Het Actiefonds steunt bij voorkeur directe actie, maar wat houdt dat precies in? In deze explainer zetten we uiteen wat directe actie is, en waarom wij deze vorm van activisme zo belangrijk vinden!
Directe actie is een vorm van actievoeren waarbij de nadruk ligt op zelf iets doen. Op eigen houtje, op eigen kracht, iets uitvoeren – zonder afhankelijk te zijn van de toestemming van een instituut of autoriteit.
Er zijn allerlei manieren om directe actie te ondernemen: demonstraties, manifestaties, blokkades, bezettingen zijn allemaal voorbeelden. Maar er zijn ook directe acties met een ludiekere vorm: de feministische straatnamenactie van De Bovengrondse, of een alternatief Sinterklaasfeest als antiracisme actie. Bij sommige acties zet je je eigen lichaam fysiek in het spel, bij andere niet. Waar het om gaat is het idee van interventie: dat mensen zelf invloed uitoefenen op hun omgeving. Bijvoorbeeld omdat je vindt dat het probleem té urgent is om over te laten aan de gevestigde politiek. Of omdat je voor vrijheid, zelfstandigheid en autonomie strijdt, en dat dus ook wil toepassen in je activisme zelf.
Het Handbook for Direct Action van het Network for Climate Action legt het zo uit: wanneer je iemand beroofd ziet worden op straat, ga je ook niet eerst een petitie opzetten om diegene te helpen, of aan iemand toestemming vragen. Dan grijp je in. Soms is het belangrijk en rechtvaardig om de bureaucratie en de gevestigde machtsstructuren te omzeilen en in te grijpen. Al is het maar om je te herinneren dat je dat kunt, als individu of als collectief! Dat mensen in staat zijn om allerlei dingen zelf te doen, ook al lijkt dat vaak niet zo. Als je een kolencentrale bezet, kun je zélf direct bereiken wat je wilt dat er gebeurt: namelijk het stopzetten van de winning van fossiele brandstoffen (al is het maar voor één dag of een paar uur).
En directe actie werkt! In Spanje werd de bouw van een vervuilende mijn gestopt dankzij een succesvolle actie waarbij activisten bomen plantten in de mijn. In Duitsland werd het kappen van het Hambacherbos stopgezet na een jarenlange boomhutblokkade. In Frankrijk werd de bouw van een vliegveld afgelast dankzij een bezetting. En in Honduras werd de bouw van een stuwdam voorkomen dankzij demonstraties.
Wij steunen dus het liefst directe actie, maar onze criteria verschillen per regio. In veel Latijns-Amerikaanse landen bijvoorbeeld is het moeilijker en gevaarlijker om direct over te gaan op actie dan in het (relatief) veilige Westen. Dat heeft ook te maken met staatsrepressie in bepaalde regio’s, waarbij (eventueel illegale) directe actie een stuk heftigere gevolgen kan hebben dan in Nederland en omliggende landen. Het is belangrijk om activisme en protest altijd binnen de lokale context te situeren. Dus er is zeker ruimte in onze definitie van directe actie, maar alle projecten die wij steunen dragen een filosofie uit van mensen die zelf in actie komen om samen iets te doen.
Daarnaast is indirecte actie natuurlijk ook ontzettend belangrijk: ga stemmen, lobby bij je vertegenwoordigers, probeer van binnenuit het systeem te veranderen! Maar wanneer mensen het gevoel hebben dat de gevestigde politiek niets verandert, en zich apathisch voelen, werkt directe actie empowering.
Directe actie gaat soms tegen normen en wetten in: het bezetten van andermans bezit is illegaal, maar kan gerechtvaardigd zijn om een politiek punt te maken dat anders niet gehoord wordt. In de openbare ruimte “dood” op de grond liggen is niet illegaal, maar druist wel in tegen de bestaande normen over hoe je je gedraagt op straat. Soms kan op een geweldloze manier wetten of normen breken het meest effectieve middel zijn. Denk aan de Greensboro sit-ins: uit protest tegen rassensegregatie, gingen zwarte jongens aan de whites-only lunchtafels zitten. Daarmee braken ze toen de wet, maar op dat moment gold moraliteit boven legaliteit. Zo ook met bijvoorbeeld kraken: verboden, maar als de woningnood extreem hoog is, dan moet het recht op huisvesting misschien wel zwaarder wegen dan de wetten die privé-eigendom beschermen.
Op die manier kan directe actie bevrijdend werken voor deelnemers. Doordat zij inzien dat ze in staat zijn om dingen die misschien niet mogen of lijken te kunnen, tóch te doen, omwille van een betere wereld. En omdat ze inzien dat ze die dingen zélf kunnen doen, in plaats van te wachten tot de gevestigde orde wellicht ooit door krijgt dat het belangrijk is. In een bureaucratische samenleving met een representatieve democratie, en een geraffineerd systeem van wetgeving en regulering, wordt ons spectrum van mogelijke handelingen al snel beperkt. We denken dat we het maar over moeten laten aan de politici, de grote organisaties, dat we alleen kunnen doen wat we altijd hebben gedaan, dat individuele mensen nooit samen iets kunnen bereiken.
Maar zoals de Amerikaanse antropoloog Margaret Mead zei: “Never doubt that a small group of thoughtful, committed citizens can change the world; indeed, it’s the only thing that ever has.” Daarom steunt Het Actiefonds zulke kleine groepen bedachtzame, toegewijde mensen, die creatieve en confronterende directe acties uitvoeren: zodat we samen de wereld kunnen veranderen. ✊
In 2004 steunde Het Actiefonds de Oegandese actiegroep Lady Mermaid’s Bureau bij het organiseren van een campagne voor sekswerkers. Deze groep bestond uit twaalf vrouwen, zelf sekswerkers, die genoeg hadden van hun slechte behandeling door politie, lokale overheid, en de media.
Daarom strijdt Lady Mermaid’s Bureau voor andere wetgeving rondom prostitutie, betere informatievoorziening over SOA’s, en medische behandeling voor sekswerkers. Met financiële steun van Het Actiefonds organiseerde de groep een demonstratie en een conferentie voor sekswerkers. Tijdens de conferentie werden onder andere video-getuigenissen gedeeld van seksuele intimidatie. Ook organiseerde Lady Mermaid’s Bureau een demonstratie, plaatsten zij een advertentie in lokale kranten ter bewustmaking, en lieten zij een stuk over hygiëne en gezondheid onder sekswerkers opstellen door een advocaat, voor het parlement.
Anno 2018 steunen wij ook nog steeds activisme rondom seksuele vrijheid en gelijkwaardigheid in Oeganda! We hebben bijvoorbeeld een campagne gesteund tegen seksuele mishandeling tijdens wrede overheidsonderzoeken van transgender mensen. Stigmatisering van hen die van de norm afwijken op het gebied van gender of seksualiteit moet ophouden, overal ter wereld. Want iedereen is gelijkwaardig en heeft hetzelfde recht op respect, ongeacht seksuele geaardheid of gedrag of gender-identiteit!
De conferentie werd georganiseerd om zicht te krijgen op de achtergrond van migratie- en vluchtelingenbewegingen: om het eens niet alleen over toelatingsprocedures en opvang te hebben, maar ook over waaróm mensen vluchten of migreren.
Het is essentieel om de situatie van vluchtelingen, maar ook van migranten in het algemeen, te begrijpen. Een gebrek aan empathie kost mensen letterlijk het leven. Daarom steunen wij vandaag de dag nog steeds allerlei acties door en voor vluchtelingen en migranten. Bijvoorbeeld een demonstratie met kinderen uit gezinslocaties in Katwijk. Of een schoonmaakpicknick om een “Refugees Welcome” muurschildering te herstellen. Of een campagne om van Kassel een solidariteitsstad te maken. Allemaal onderdeel van de strijd om Nederland anders te laten denken over migratie, want dat is ook nu nog broodnodig! ✊
Heb jij ook zo’n last van het neoliberalisme? Heb je een klimaatdepressie? Word je wanhopig van de wereldwijde opkomst van extreemrechts? Wil je iets doen maar je weet niet wat? Kom dan naar de eerste editie van het AKSIE-Café! Een avond waar we het gaan hebben over de problemen van onze tijd en vooral: wat we ertegen kunnen, of zelfs moeten doen!
Het is tijd om de oude idealen van engagement en activisme weer af te stoffen en in actie te komen voor de dingen die we belangrijk vinden. Ook in Nederland is er nog altijd een levendige actiebeweging waarbij je je kunt aansluiten. Of het nou om het klimaat, feminisme, of antiracisme gaat: jij kunt meedoen en genezen van je politieke apathie!
Het Actiefonds steunt al meer dan 50 jaar sociale bewegingen en actiegroepen over de hele wereld. Met het AKSIE-café willen we mensen informeren over hoe ze kunnen bijdragen aan de strijd voor een rechtvaardiger wereld en hoe je zelf een actie kunt organiseren. We nodigen activisten en sprekers uit en daarna gaan we in gesprek met vertegenwoordigers van verschillende actiegroepen in Nederland. Tot slot kunnen we napraten en naborrelen zoveel als we willen!
De locatie wordt zo snel mogelijk bekend gemaakt maar zal in ieder geval in Amsterdam zijn. We hopen je te ontmoeten op 12 december! ✊?✊?✊?✊?✊?
50 jaar directe acties. En daarom is het nu tijd voor feest. En tijd voor meer actie!
Op 28 september geven we een feestje voor onze verjaardag, maar vooral: een benefiet voor nog een halve eeuw activisme.
Het Actiefonds steunt al 50 jaar activisten die strijden voor radicale verandering. Want juist die kleine acties kunnen voor enorme verandering zorgen. Denk aan Rosa Parks die weigerde haar zitplaats in de bus af te staan aan witte passagiers. Een complete burgerrechtenbeweging werd in gang gezet.
Onze inkomsten bestaan uit giften van particuliere donateurs. Door geen geld te accepteren van de overheid, het bedrijfsleven of politieke partijen, kunnen wij actiegroepen steunen die kritisch zijn en die zich tegen de gevestigde orde durven uit te spreken. En er zijn wereldwijd nog zoveel van zulke groepen die onze steun nodig hebben. Daarom hebben we geld nodig. Van jou, voor activisten.
Idealisme zit in ons allemaal.
Dus kom langs, kom dansen, kom doneren!
Alle inkomsten van de avond gaan naar actiegroepen.
Koop hier je tickets.
OF word donateur en kom gratis binnen!
BANDS
? Urban Grey
? Wet Boys
? FLOWERS
? HAND
DJ’S
? Rouzbeh
? mata hari
? Luke Cohlen – the dj
? isa
? DJ Ampy
? T.B.A
Meer info op de evenement pagina!